De bedoeling van dit kort stuk is het verdedigen van een volwaardige democratie waarvan de betekenis van ‘het stemmen’ niet kan worden weggemoffeld. De verplichte stemming is het onvermijdelijk sluitstuk.

De idee van Dehaene om kiesdrempels in te voeren gaat uit van een conservatieve reflex tot machtsbehoud of tot machtsrecuperatie op termijn.

Dit wordt evident wanneer men even denkt aan de nog recente geschiedenis van het prille begin van de kiesdrempels in onze moderne democratieën (met name in de Bondsrepubliek). In 1955 werd zogenaamd een schild voor de democratie ingebouwd onder de vorm van een verkies-baarheidsdrempel van 5 %. De bedoeling was de communisten buiten de Bundestag en de Landstagen te houden. De maatregel bleek overbodig want gedurende de koude oorlog hadden zowel de DKP als de KDP geen poot om op te staan bij het publiek.

Tegenover extreem rechts speelde de kiesdrempel wel een rol. Nochtans wanneer men de kiespercentages van de NPD (Nationale Partei Deutschland) nagaat blijkt dat die kiesdrempel(s) best konden gemist worden. Voor de FDP, de liberale coalitiepartner van de CDU, was de kiesdrempel wel een hinderlijk struikelblok dat uiteindelijk de rechtse coalitie de das heeft omgedaan. De liberalen werden langzaam gewurgd. Dit voorbeeld uit de Bondsrepubliek had normaliter ex-premier Dehaene tot meer doordachte ideeën kunnen brengen. Er waren reeds een heel arsenaal aan antidemocratische middelen beschikbaar die meestal slecht functioneren wanneer men ze probeert te gebruiken. Voorbeelden waren er genoeg vooral in de negentiende eeuw waarin de vervalsingen nog gemakkelijker waren. Nu is in de meeste gevallen de grondwet ook voldoende verfijnd opdat men geen wijzigingen gauw zou kunnen doorvoeren om de verkiezingen naar zijn hand te zetten. Er wordt natuurlijk soms nog gesjoemeld met de kiesomschrijvingen zoals in Frankrijk en Groot-Brittannië doch daar wordt dan gewoonlijk ook krachtig tegen gereageerd.

Voor het afschaffen van de kopstem

De macht van de partijen is nog voldoende groot wanneer men gewoon de kopstem afschaft. De overdracht van het stemmenoverschot gebeurt naar de kandidaat die het klein-

ste tekort aan stemmen heeft enz. … De kiezer zal dan eindelijk een volwaardige stem op naam kunnen uitbrengen. Tot nog toe worden er te weinig en versnipperde voorkeurstemmen uitgebracht zodat de spontane voorkeurstemmen schaamteloos worden afgeleid zoals het eigenlijk past in een misleidingsdemocratie zoals de onze. Nu bestaat nog in de partijen een afgeleide markt voor de kanshebbende 2de en 3de plaats. Alle remedies om bijvoorbeeld de verkiesbaarheid van de vrouwen te verbeteren zoals het ritssysteem botsen af op het gebruikelijk maneuver. Alleen wanneer de kiezers voldoende gemotiveerd zijn en een eerlijke politieke voorbereiding hebben doorgemaakt worden de misbruiken overstegen. Het is echter niet normaal dat de gewone kiezer cynisch wordt misleid door gebrek aan informatie. Weg met dat kopvak dat de volwassen voorkeurstemmen tot nog toe teveel heeft voor schut gezet. Er is een groeiende spontane reactie van de kiezers doch institutionele ondersteuning is nodig door verplichte informatie.

Stemplicht versus stemrecht

Toen het verplicht onderwijs werd ingevoerd was er nogal wat weerstand. Sommigen beweerden dat de vrijheid er door werd aangepast. De vrijheid dan om als analfabeet door het leven te gaan. Nu zou men ons willen wijsmaken dat de stemplicht een aantasting is van de vrijheid en dit herleiden tot stemrecht. Indien dergelijke asociale maatregel zou worden ingevoerd zou ons dat na hooguit één generatie naar Amerikaanse toestanden leiden met nog slechts 25 % van de kiesgerechtigde burgers die aan de verkiezingen deelnemen en uiteraard het rijkste gedeelte van de bevolking die iets te verdedigen hebben. Op termijn zou dit onvermijdelijk de afbraak van de sociale wetgeving veroorzaken. In het begin van deze eeuw zijn ettelijke gewone mensen op straat gekomen voor het algemeen en verplicht stemrecht en tientallen hebben het met hun leven betaald o.a. te Leuven toen de liberale burgermeester de burgerwacht deed schieten op ongewapende betogers die toen goed wisten wat op het spel stond. Er kan nergens een democratie gedijen zonder verplichte algemene stemming en dan een stemming zonder vervalsingen zoals nu nog zo gebruikelijk en zelfs zonder de misleiding die in bepaalde gevallen de helft of meer van de stemmen doet verdwijnen.

V. Stuyck