Dat de betrekkingen tussen de VS en Rusland de laatste tijd niet meer zo rooskleurig zijn getuigen hun geschillen met betrekking tot Irak, Iran en het Kosovo-probleem.

Om de zaak nog ingewikkelder te maken toverde VS-staatssecretaris Madeleine Albright nog andere problemen uit haar rode hoed. Tijdens haar bezoek aan Moskou maakte ze aan haar Russische gastheren de dringende wens van Washington bekend voor een herziening van het ABM-verdrag. Dit Anti Ballistic Missile – verdrag dat de VS met de toenmalige Sovjet -Unie in 1972 had gesloten, handelt over de begrenzing van de afweersystemen van de beide supermachten. Volgens het Pentagon moet de VS zich beschermen tegen de strategische offensieve wapens van de zogenaamde schurkenstaten (rogue states), verwijzend naar Irak, Iran, Lybië en Noord-Korea. Volgens het Ministerie van Buitenlandse Zaken kan de VS dit alleen wanneer ze over een degelijk afweersysteem tegen lange-afstandsra-ketten beschikt.

Een voornemen dat de in het ABM-verdrag toegelaten grens overschrijdt.

De Clinton-administratie heeft zich voor het Amerikaanse Congres verbonden om in de komende vijf jaar 6,6 miljard $ te besteden aan de uitbouw en het op punt stellen van een nationaal raketten-afweerssysteem. Hierdoor is een aanpassing van het bestaande ABM-verdrag met Rusland nodig. Clinton heeft reeds in een schrijven met Jeltsin zijn voornemens kenbaar gemaakt. De VS-minister voor landsverdediging William Cohen dreigde er reeds mee dat de VS desnoods eenzijdig het verdrag zou opzeggen mocht Rusland weigeren deze gevraagde aanpassing van het verdrag goed te keuren . Cohen tracht zijn eis te justifiëren, door te schermen met het argument dat de veiligheid van de VS bedreigd is door de “schurkenstaten” en dat deze bedreiging alsmaar groter wordt. Niet alleen VS-burgers in het buitenland maar de Verenigde Staten zelf worden door het militair potentieel van deze “rogue states” bedreigd. Cohen wil ten opzichte van Rusland de zaak banaliseren door te verklaren: “We willen niet alle operationele raketten van Rusland uit de lucht kunnen schieten , maar het geplande afweersysteem moet ons in staat stellen de “schurkenstaten” in bedwang te houden”.

Door deze eis verstikt men de hoop dat de Russische Doema het Start ll° akkoord nog zal goedkeuren. Het doet de spanning tussen beide landen toenemen en is zo goed als zeker de doodsklok voor het ABM-verdrag zelf. Het wekt ook de indruk dat de VS het Start II akkoord heeft opgegeven. In feite waren er reeds in maart 1997 gesprekken en afspraken tussen Clinton en Jeltsin bij hun topontmoeting in Helsinki. Later werden de afspraken tijdens een ontmoeting in de rand van een Algemene VN-vergade-ring, door de VS, Rusland, Kazakstan, Wit-Rusland en de Oekraïne verder gepreciseerd. Rusland heeft in 1997 alleen toegestemd om het ABM-verdrag te wijzigen op voorwaarde dat het desbetreffende afweerssysteem alleen tegen niet-strategische luchtdoelen zou gebruikt worden, dus niet tegen intercontinentale raketten. Toen zowel als nu ging het over het Theatre High Altitude Area Defense systeem ( THAAD of Theater systeem), dat in opdracht van het Pentagon sedert 1993 ontwikkeld wordt en tot doel heeft raketten te ontplooien met een reikwijdte tot meer dan 2.900 km. Men veronderstelde dat Rusland dergelijke raketten had.

Zoals de zaken er nu voorstaan wil de VS zich niet langer aan deze beperking houden.

Het in 1972 tussen Nixon en Brezjnev ondertekende ABM-verdrag begrensde de defensieve raketten van de VS en de USSR op twee afweersystemen, met name enkel de bescherming van hoofdsteden en van strategische wapenopslagplaatsen. De zin en bedoeling van het ABM akkoord was de deur van kwetsbaarheid van de twee supermogendheden zo wijd mogelijk open te houden. Door een sterk verminderde weerbaarheid van beide kampen wilde men het risico van een nucleaire aanval zo miniem mogelijk houden. Die staat die een mogelijke nucleaire aanval zou plegen, moest er aldus rekening mee houden dat zijn slagkracht door een nucleair tegenant-woord tot nul herleid zou worden. De logica van het ABM-verdrag was en is, dat door een geringe bescherming het nucleair wapenarsenaal nutteloos wordt, want gebruik ervan zou een wederzijdse vernieling als resultaat hebben.

In 1974 kwam men overeen een bijkomend protocol te ondertekenen, waarbij men ook het toegelaten aantal raketten zou beperken op 1.000 stuks.

De eerste poging om het ABM-verdrag te omzeilen kon men reeds in 1983-84 vaststellen, met het strategisch verdedigingsinitiatief (SDI⁰⁰ of Star Wars). Dit was een voornemen van de Reagan-administratie. Kosmische wapensystemen zouden de eigen afweercapaciteit verhogen dank zij “laserkanonnen” die het verdedigingssysteem van de toenmalige USSR uit moesten schakelen, en dat van de VS absoluut waterdicht maken. Een first strike (als eerste een nucleaire aanval uitvoeren) van de VS moest aldus de reactiemogelijkheden van de Sovjet-Unie maximaal uitschakelen. Dit zou betekend hebben dat de pariteit tussen de twee supermachten zou ophouden, en dat de VS zich een ongebreidelde speelruimte zouden verschaft hebben.

Het SDI bleef uiteindelijk beperkt tot een idee De kosten van het op punt stellen van een dergelijk wapensys-steem waren te hoog voor de VS dat reeds in een moeilijke financiële situatie verkeerde. Bovendien werd er in wetenschappelijke kringen aan de efficiëntie van dit SDI getwijfeld, en zou het concreet uitwerken ervan nog jaren kunnen duren.

Nog in 1997 bij hun ontmoeting in Helsinki beklemtoonden Jeltsin en Clinton dat het ABM-verdrag de hoeksteen van de strategische stabiliteit vormde.

Wie dit verdrag op de helling zet, weet dat Rusland dan het Start II akkoord niet zal ondertekenen. Elke mogelijke verdere vermindering van de atoomwapensystemen wordt aldus uitgesloten. Wanneer Washington de toegelaten begrenzing van de strategische lange afstandraketten overstijgt, wordt het voor Rusland onmogelijk gemaakt om zijn wapenarsenaal te reduceren. Men kan zich niet van de indruk ontdoen dat deze VS plannen passen in haar wereldstrategie. Ze wil in onze globaliserende wereld haar hegemonie op economisch en politiek vlak een stevige militaire en politionele onderbouw geven en duldt niet dat haar aanspraak op het wereldleiderschap door wie dan ook in vraag wordt gesteld.

A.U

°    START:  Strategie Arms  Reduction Talks Strategie Defense Initiative