Half juni vergaderden een veertigtal landen over de burgerlijke luiken van het Dayton-akkoord in Firenze. Het ging daarbij voornamelijk over het politiek institutioneel kader dat Bosnië-Hercegovina leefbaar moet maken. Centraal daarin, zegt men unaniem, is het houden van de verkiezingen op de geplande datum, uiterlijk 14 september dus.
Overeengekomen legersterktes in ex-Joegoslavië (klein-)Joegoslavië : 1.025 tanks (nu 1300), 850 pantserwagens (nu 800), 3.750 stuks artillerie (nu 4.600), 155 vliegtuigen (nu 200) en 53 helicopters (nu 60), regulier leger 124.339 manschappen zoals nu. Kroatië en Bosnië elk: 410 tanks, 340 pantserwagens, 1500 stuks artillerie, 62 gevechtsvliegtuigen en 21 helicopters. Kroatië versterkt zich behoorlijk want het heeft nu slechts 200 tanks, 100 pantserwagens. 12 vliegtuigen en 8 helicopters. Het moet wel veel artillerie inleveren want het bezit nu 3.000 stuks. Het regulier leger gaat van 58.000 naaar 65.000 soldaten. Van de totale Bosnische bewapening mag de Moslim-Kroatische federatie 2/3 bezitten, dus: 273 tanks (nu 100), 227 pantserwagens (nu 35), 1.000 stuks artillerie (nu 2.000), 41 vliegtuigen (nu geen), 14 helicopters (nu 10) en 56.000 manschappen en 94.000 paramilitairen en politiemensen. Voor de Bosnische Serviërs betekent dat 137 tanks (nu 300). 113 pantserwagens (nu 100), 500 stuks geschut (nu 1.300), 21 vliegtuigen en 7 helicopters die ze nu al hebben. Een regulier leger van 55.000 man en 209.000 paramilitairen en politie. bron : NRC 13.06.96 |
De voorzitter van de OVSE (organisatie voor veiligheid en samenwerking in Europa), de Zwitser Cotti, meent al geruime tijd dat er geen gunstig verkiezingsklimaat kan worden geschapen, zolang er geen volledige bewegingsvrijheid heerst (terugkeer dus van de vluchtelingen), en zolang gezochte oorlogsmisdadigers nog rondlopen (de Bosnisch-Servische leiders Karadzic en Mladic). Een lobbygroep, de International Crisis Group (met o.m. Michel Rocard van Frankrijk, en Malcom Fraser van Australië), zeggen dat er absoluut geen begin is gemaakt met wat in Dayton werd omschreven als “zo snel mogelijk normale levensomstandigheden creëren”. Zij hebben het over intimidatie, vervolging en discriminatie, over het lastig vallen van mensen op basis van geloof, ethnische origine, politieke overtuiging in beide landsgedeelten van Bosnië.
Andere krantenberichten menen dat de donorlanden vooral gul zijn op papier. Na zes maanden blijkt er nog maar 8 procent van de beloofde bedragen te zijn uitbetaald. Men had 56 miljard beloofd vanuit de ‘internationale gemeenschap’. Sommige landen willen wachten tot na de verkiezingen, andere willen liever geen hulp geven via de Wereldbank. Deze vrezen met name dat Duitsland en Amerika dan met de grote heropbouwcontracten aan de haal zullen gaan. (Fet 12.06.96)
De militaire kant van het Dayton-akkoord is wel in orde gekomen. Wel nog met suspens op het laatste ogenblik, toen de OVSE-bemiddelaar de klok een paar dagen stil moest zetten om toch nog in de gesteld tijdslimieten te vallen. Het probleem was niet van militaire aard. Daar zijn de partijen het eens over geworden : Belgrado moet een kwart lager dan het huidige niveau, Kroatië en Bosnië mogen verhogen tot elk 30% van het voormalig niveau van Belgrado; in Bosnië is dan tweederde voor de federatie van Moslims en Kroaten, en een derde voor de Servische Republiek. Het probleem was van politieke aard. Het duidt inderdaad op de afwezigheid van een ‘vertrouwensklimaat’. Het wijst ook nog maar ’s de dubbelzinnigheid van het Dayton-akkoord aan. De Bosnische Moslims weigerden in de tekst de vijf betrokken partijen naast mekaar te laten opnemen. Ze wilden een gradatie ingevoerd zien, met name de 3 staten (voormalig Joegoslavië, Kroatië en Bosnië-Hercegovina) en 2 entiteiten de Moslim-Kroatische Federatie en de Servische Republiek. Uiteindelijk moesten ze zich neerleggen bij de oorspronkelijke formulering die de vijf ondertekenaars als “partijen in het akkoord” aanduidt.
Het zijn dus voornamelijk de Verenigde Staten die alles op alles zetten om de verkiezingen op de gestelde datum te laten doorgaan. Blijkbaar zijn ze er in Firenze ook in geslaagd alle deelnemende landen op dit standpunt te krijgen.
“Het zal mogelijk zijn redelijk effectieve verkiezingen te organiseren volgens de internationaal geaccepteerde gebruiken van toegankelijkheid, deelname en doorzichtigheid, die de wil van het volk kunnen weergeven”, heet het.
Er tekent zich ook een consensus af dat de Navo-aanwezigheid naar alle waarschijnlijkheid langer dan het vooropgestelde jaar zal duren. Sommigen zien daarin binnen de Navo de eerste mogelijkheid om een gecoördineerde operatie uit te voeren zonder de Amerikanen, want Clinton wil in dit verkiezingsjaar geen avonturen. Hoewel z’n ministervan defensie, William Perry, al gezegd heeft dat ook de Amerikaanse troepen zullen blijven indien dit nodig mocht blijken.
Wij menen dat we samen met alle progressieven ons moeten blijven verzetten tegen het Navo-optreden. Als er al ‘begeleiding’ nodig mocht zijn dan moest dit absoluut in een VN-kader zijn, en niet in onderaanneming. De supernationalisten in alle kampen zullen maar kunnen ingetoomd worden als de maatschappij een perspectief ziet van vooruitgang. Het is schrijnend te moeten vaststellen dat er niet het minste begin is gemaakt van handelsrelaties onder de voormalige deelrepublieken van Joegoslavië. Politieke stabiliteit moet groeien, en stoelt voor een belangrijk deel op een economische vooruitgang. Ze kan niet met de wapens, ook niet onder Navo-heerschappij, geïnstalleerd worden.
De weg die Slovenië bewandelt om via een douane-unie met de E.U. haar economische vooruitgang te bewerkstelligen, plaatst Ljubljana als directe concurrent (met voorsprong) tegenover de andere nieuwe staten, in het zich aandienen als geschikste wingewest voor het ‘centrum’: de Europese Unie. Ik vrees dat dergelijke politiek de meerderheid van de Balkanmensen geen baat zaal brengen.
Georges Spriet