Afscheid van een vriend; Henri Buch

We geven er ons meestal geen rekenschap van dat het leven soms zo snel afgebroken wordt. Maandagavond 13 juni, aan de vooravond van mijn verlof, had ik nog het genoegen een lang telefonisch gesprek te voeren met Henri
Buch.

We hadden het samen bijna één uur lang over zaken die ons gemeenschappelijk waren: Vietnam, de Europese Veiligheid, ons blad, de vzw Vrede waarbij hij ons met raad en daad bijstond, de laatste gebeurtenissen in Chili; familiale problemen, enz., enz. Kortom over alles en nog wat die in zijn interessensfeer lag. En dat was heel wat!

Hij beloofde me de avond van mijn terugkeer uit verlof, begin juli, terug te bellen. We zouden dan een afspraak maken om elkaar te Oostende te ontmoeten. Dit zou dan de gelegenheid zijn om te onderzoeken hoe hij, ondanks zijn drukke beroepsbezigheden, ons actiever in de vredesbeweging zou kunnen helpen o.m. dooreen serie voordrachten te houden. Deze ontmoeting zal niet meer komen. Eind juni las ik, op duizenden km van ons land, per toeval in een tijdschrift dat Henri Buch overleden was. Ik had een uitzonderlijke vriend verloren. De democratische en arbeidersbeweging van ons land, zelfs uit vele landen van de wereld, verloor een van de mooiste, een van de eerlijkste en oprechtste mensenfiguren.

Henri Buch overleed op 18 juni II. aan de gevolgen van een hart-infarct. Hij was nog geen tweeënzestig jaar. Zijn dochtertje Anne en zijn zoon Pierre verliezen met hem een lieve vaderen vriend die ze nog zo erg nodig hadden. Henri was één van de weinige intellectuelen die in ons land de moed had, ondanks heel wat offers en moeilijkheden, voor zijn ideeën uit te komen. Voor de oorlog, reeds rechter bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen, was hij in 1939 onderzoeksrechter te Brussel. Dit belette hem niet konsequent te zijn met zijn filosofische overtuiging en lid te worden van de Kommunistische Partij. In 1940 was hij dan ook bereid onmiddellijk zijn plaats in te nemen in de weerstand. Onder de schuilnaam Paul was hij in de bres voor de uitbouw van de illegale beweging. Later werd hij Nationaal Kommandant van het Belgisch Partisanenleger. In juli 1944 werd Henri aangehouden en door de Duitsers in Breendonck opgesloten. Later werd hij overgebracht naar de concentratiekampen van Vught en Sachenhausen-Orianenburg. Het was in de jaren 1943-44 dat ik, als twintigjarige, met Henri in de illegaliteit kennis maakte. Nooit vergeet ik deze ontmoetingen ergens in Ukkel, Vorsten elders met die man die ik toen niet kende maar op mij zo ’n buitengewone indruk maakte. Wat heb ik, eenvoudige arbeidersjongen zonder biezonder veel ervaring, in deze moeilijke ogenblikken op enkele uren van hem niet geleerd. Terug uit de kampen was Henri onmiddellijk opnieuw in de bres. Zijn strijd voor de belangen van de politieke gevangenen, in biezonder tegen diegene die op nationaal en internationaal vlak de weerstand wilden verdelen zullen nooit genoeg onderstreept worden.

Bij de oprichting van de Raad van State, die samengesteld werd op basis van de politieke verhoudingen in ons land op dat ogenblik, werd Henri Buch als één van de weinige linksen opgenomen. Die de mentaliteit kent die in de magistratuur heerst zal weten dat dit voor hem een zeer zware opdracht was. Door zijn kennis, zijn werklust en eerlijkheid zou hij echter spoedig de eerbied van vriend en tegenstrever afdwingen.

Sommigen konden hem echter niet vergeven zich niet, zoals zij, boven de maatschappij te plaatsen en zich in een ivoren toren op te sluiten. Het werd Henri kwalijk genomen verder te gaan met het organiseren van de politieke gevangenen en in biezonder voor gewone mensen o.m. te Oostende en Hasselt voordrachten en cursussen te geven. Cursussen waarvan de vrienden die ze bijwoonden vandaag nog zeggen dat het van de mooiste avonden waren die ze hebben gekend. Want Henri wist, ondanks zijn buitengewone kennis, de meest gecompliceerde filosofische en economische problemen te verbinden aan het dagelijks leven en deze zodoende voor ieder verstaanbaar te maken.

In de beginperiode van de koude oorlog, in volle heksenjacht kon men hem dit niet vergeven. Met de bedoeling hem uit de Raad van State te sluiten werd hij voor het Hoger Gerechtshof gedaagd. Communist, jood waren de scheldwoorden die in de weldenkende pers naar het hoofd van Henri Buch geslingerd werden. Om de geestesgesteldheid weer te geven waarin dit “proces” verliep -waarop tientallen personaliteiten van alle politieke en filosofische overtuiging ten gunste van Henri waren komen getuigen – volstaat het wellicht de vraag te herhalen die me door de voorzitter van de rechtbank gesteld werd: “Hoe is het mogelijk mijnheer De Smet dat een zo hooggeplaatst persoon als dr. H. Buch, lid van de Raad van State, een persoonlijke vriend kan zijn van een gewone volksjongen zoals gij?”… H. Buch werd voor zes maand als lid van de Raad van State geschorst om zich veroorloofd te hebben aan “politieke” activiteiten te doen… Enkele maanden later werd Henri benoemd als prof. aan de ULB en later eveneens aan de VUB. Enkele jaren later werd hij eveneens kamervoorzitter in de Staatsraad. Als professor in administratief recht kreeg H. Buch stilaan een internationale faam en tal van landen o.m. India en Chili deden een beroep op zijn kennis. Alle vroegere mogelijke moeilijkheden hebben Henri niet belet zich verder in te zetten voor de ontvoogding van zijn volk.

Hij hield o.m. voordrachten te Brussel voor Ie “Cercle dEducation Populaire”, te Oostende voor de volkshogeschool, een cursus over economie voor het centrum voor volksopvoeding te Oostende en nog in maart jl. hield hij te Gent een buitengewone voordracht over Chili vandaag. Deze overvloedige activiteiten, waarbij Henri zich steeds volledig gaf, zijn hem uiteindelijk fataal geworden.

De democratische beweging van ons land verliest in Henri Buch een van de mooiste figuren die ze ooit gehad heeft. Een eerlijk en bescheiden man die aan velen oneindig veel heeft geleerd. We danken hem voor alles wat hij gedaan heeft en bieden aan zijn familie en kinderen onze oprechte blijken van deelneming in dit onvervangbaar verlies dat hun treft.

André De Smet Vrede – september 1972