Het tijdschrift Vrede viert dit jaar zijn veertigste verjaardag. Met deze rubriek willen we een jaar lang (soms vergeten) thema’s van de naoorlogse vredesbeweging, en dus van het tijdschrift Vrede, in België onder de loep nemen.

De BUVV had zich van bij haar ontstaan sterk ingeschakeld in de internationale actie voor een verbod op atoom- en massavernietigingswapens. In 1950 verzamelde ze 300.000 handtekeningen voor de oproep van Stockholm hieromtrent.

Vijf jaar later wordt dit thema opnieuw opgenomen met de oproep van Helsinki. “Het is een zeer gevaarlijke illusie te geloven dat de staatslieden zouden terugdeinzen het atoomwapen te gebruiken. Als men niet zinnens was een A- en H-bom te gebruiken dan zou men ze niet tot basis van de hele strategie gemaakt hebben, dan zou men niet die koortsachtige wapenwedloop kennen(…)”, schrijft de BUVV. Koningin Elisabeth ondersteunt deze actie. Wereldwijd ondertekenen naar schatting enkele honderden miljoenen mensen de oproep.

Vanaf 1958 worden onder impuls van de BUVV lokale initiatiefcomité’s tegen de atoomproefnemingen opgericht. Hierin zetelen prominenten uit syndicale, academische, culturele, onderwijs- en politieke kringen van zeer uiteenlopende strekking. Petities worden op 11 november 1958 overhandigd in Genève aan de grote drie waar een internationale conferentie voor het stopzetten van atoombomproefnemingen plaats vindt met de V.S., de Sovjetunie en Groot-Brittannië.

Op een ministerconferentie van de NAVO in Istanbul (1960) komt men tot de bevinding dat de openbare opinie in het westen de houding van haar leiders niet meer goedkeurt.

Een treffend voorbeeld van de veranderde tijdsgeest is de eerste anti-atoommars op 10 april 1960 van Antwerpen naar Mol. De organisaties is in handen van het ‘Comité van jeugd-organisaties voor de anti-atoommars’. De BUVV is een van de actiefste propagandisten van de mars en neemt het secretariaat waar. Zo’n 3500 betogers stappen mee op.

(.,,) “De Burgerlijke Bescherming (in een rondschrijven ivm met radio-actieve neerslag) stelt vast dat alle landen zich bewust beginnen te worden van het atoomgevaar.

Zeer juist. Ook in België, waarde jeugd het voorbeeld gegeven heeft in haar anti-atoommars, waar de eis voor de vermindering van de bewapening langzaam maar onafwendbaar veld wint. Ook bijons begint men in te zien dat de enige bescherming tegen atoomgevaar bestaat in het verboden totale vernietiging van atoomwapens als stap naar een volledige ontwapening. Men begint in te zien, niettegenstaande de hardnekkige ouderwetse koude-oorlogspolitiek van onze regering, niettegenstaande de sussende manoeuvres uitgaande van die regering, manoeuvres waaronder wij ook de activiteit van de Burgerlijke Bescherming rangschikken. Wij hebben geen grote geesten nodig om ons te vertellen hoe we zulten moeten leven daar waar alle leven onmogelijk is. Wij hebben geen schaakkampbe-nen nodig die blijven doorspelen na schaakmat. Wat we nodig hebben hebben is de wil van de miljoenen die zich verenigen in de ganse wereld om de kampioenen van de atoombom buiten te vegen, En dat gebeurt vlugger dan ge wel denkt.”

uit Vrede mei 1960

De Belgische jeugd wil de regering aanzetten een onafhankelijke politiek te volgen ten aanzien van de NAVO en de V.S.. Ze is ervan overtuigd dat ze een belangrijke rol te vervullen heeft in het vestigen van de vrede, en dat kleine

staten als België, door stoutmoedige initiatieven het voorbeeld kunnen geven voor daadwerkelijke ontwapening en ontspanning.

Er komen dan telkens in de maand maart van 1963,1964 (10.000 betogers), 1965, april 1966 (30.000 manifestanten), 1967 nog zeer succesvolle anti-atoommarsen.

In maart 1969 zal de laatste plaats grijpen met volgens de organisatoren 15000 deelnemers. De organisatie was er wel overduidelijk in geslaagd politieke legitimiteit en steun te verwerven. Concrete politieke initiatieven in de richting van het AAM-eisenpakket werden echter niet of nauwelijks genomen. Omgekeerd, sympathiserende politici keurden zelfs regelmatig in het parlement wetten van defensiebegroting goed. Twisten tussen de organisatoren en radicale groepen dienden dan de laatste doodsteek toe aan het AAM-comité. (°) Het is dan tien jaar wachten naar de volgende golf anti-atoombom betogingen.

uit licentiaatsverhandeling “Geschiedenis van BUVV/Vrede 1945-1994” van Sarah Claes

(E°) P. Stouthuysen, In de ban van de bom, VUB Press 1992 en ook P. F-rantzen in Vrede maart 1982