De hele geschiedenis lang werden militaire bondgenootschappen gesloten om één van twee mogelijke redenen : of omdat men zich wilde versterken tegen een vijand door wie men zich bedreigd achtte, of omdat men zelf een militaire overval op een vijand wilde plegen. In beide gevallen is het bestaan van een vijand een essentiële factor.

Zo werd na de Tweede Wereldoorlog beslist, dat Amerika en een aantal West-Europese staten een militair bondgenootschap zouden sluiten omdat men zich bedreigd voelde door de Sovjet-Unie. Die bedreiging was natuurlijk onzin. De militairen wisten verdomd goed dat een volkomen uitgeputte S.U. niet bij machte was West-Europa te veroveren en te bezetten. Het ging dus om iets anders. Primo werd hiermee een Amerikaanse militaire aanwezigheid in West-Europa gegarandeerd, en via die militaire aanwezigheid ook een politieke aanwezigheid. Dat bleek al gauw toen die West-Europese landen waar communisten deelnamen aan de regering verplicht werden, de communisten eruit te gooien. De “dreiging” van de S.U. was ook een uitstekend middel om elke tendens naar politieke verandering in het westen te blokkeren. En verder kon men de S.U. door het lanceren van een wapenwedloop economisch de vernieling in drijven. Dit laatste werd trouwens door Amerikaanse gezagsdragers ronduit erkend – toen de Koude Oorlog voorbij was.

Intussen draaide de S.U. mee in die bewapeningswedloop, zodat de vijand op zeer reële gronden kon worden voorgesteld als een “bedreiging”. De Nato had er dus geen moeite mee, de publieke opinie ervan te overtuigen dat het bestaan van het Atlantisch Bondgenootschap voor vijftig jaar vrede had gezorgd. De S. U. van zijn kant leverde een bijdrage tot het in stand houden van de mythe door in 1956 militair tussenbeide te komen in Hongarije en in 1968 in Tsjechoslovakije.

Toen de Sovjet-Unie en de andere Oost-Europese regimes die tot de “satellieV’-gordel behoorden in elkaar stortten, was de Koude Oorlog meteen ten einde. De mythe van de “bedreiging” was in elkaar gestort. Het bestaan van een militair bondgenootschap was zinloos geworden door afwezigheid van een vijand tegen wie het bondgenootschap was gericht. Men had dus kunnen verwachten dat de Nato zou worden opgedoekt, of op zijn minst verzwakt of ingeperkt. In tegendeel. In juli komt er in Madrid een topconferentie van de Nato waar de mogelijke toetreding van Tsjechië, Polen en Hongarije zal worden besproken. Het militair bondgenootschap wordt dus niet verzwakt, het wordt versterkt.

Rusland is het daar, begrijpelijkerwijze, niet mee eens. Amerika mag dan steeds maar herhalen, dat de uitbreiding van de Nato niet tegen Rusland is gericht, maar daarmee wordt de vraag niet beantwoord: tegen wie dan wel? Officieel is de Nato dus een militair bondgenootschap geworden dat tegen geen enkele vijand is gericht. Dit is een unicum in de geschiedenis.

Wat is dan de reden van de handhaving en versterking van de Nato? Dezelfde die er vanaf het begin al is geweest: dat Amerika Europa in zijn greep houdt, politiek en economisch. De Europese Unie zal nooit iets kunnen beslissen dat ingaat tegen de belangen van de Verenigde Staten. De U.S.A. zal ook de “bondgenoten” onder druk kunnen zetten om militaire bijstand te verlenen overal ter wereld waar Amerika ter beveiliging van de eigen belangen wenst in te grijpen. De Golfoorlog was daar een voorbeeld van. Op grond van de tekst van het Atlantisch Pact kon de Nato als zodanig niet bij de operatie betrokken worden. Maar het was niet moeilijk om afzonderlijke Nato-landen onder druk te zetten om mee te werken. Het is geen geheim dat de wil van de Nato in zijn geheel of van de Nato-landen afzonderlijk de wil is van de Verenigde Staten. Europa mag dan wel de facade-figuurleveren, de secretaris-generaal, maar het opperbevel spreekt met de stem van het machtigste lid van het bondgenootschap en fungeert als buikspreker voor de Spaken, Lunsen en Claesen.

De Nato is dus een militair bondgenootschap zonder vijand; een unicum in de geschiedenis.

Waarom dan een versterking van de Nato? Dezelfde reden van in het begin: Amerika wil zijn greep behouden op Europa, politiek en economisch.

Het is dus ook op de eerste plaats Amerika dat de drie Oost-Europese landen binnen de Nato wil halen. Sommige Europese landen zijn daar niet happig naar. Frankrijk bijvoorbeeld, dat om geopolitieke redenen altijd goede relaties heeft proberen te onderhouden met Rusland, wil die betrekkingen nu zeker niet verstoord zien door Ameri-ka’s ijver om zijn invloed in Europa uit te breiden. Amerika heeft nog een andere reden waarom het zoveel mogelijk van Oost-Europa binnen het bondgenootschap wil. Vroeg of laat zal het ene land na het andere zich bij de Europese Unie aansluiten. Naarmate de Europese Unie steeds verder oostwaarts doordringt, riskeert de drukkings-macht van Amerika op Europa te verzwakken, tenzij… die landen eerst al geïntegreerd zijn in een organisatie waar Amerika alle macht in handen heeft, de Nato dus. Waarom willen die Oost-Europese landen per sé deel uitmaken van het militair bondgenootschap? Voelen die zich militair bedreigd door Rusland? Vermoedelijk niet echt. Maar ze voelen zich wel geïsoleerd tussen de toch nog altijd economisch sterke Europese Unie aan de ene kant en het land dat toch nog altijd het grootste is van Europa, ook al verkeert het in een toestand die aan de chaos grenst. Het is niet onwaarschijnlijk dat ze eigenlijk veel liever deel zouden uitmaken van de Europese Unie, en dat ze alleen bij afwezigheid van die mogelijkheid op korte termijn dan toch maar voor de Nato kiezen: wie geen biefstuk krijgt, stelt zich dan maar tevreden met een worst. Het ligt voor de hand dat vroeg of laat Amerika zijn zin krijgt. Met Rusland zal wel een regeling getroffen kunnen worden. Een “speciale relatie” zoals het heet, waarbij men in de nieuwe statuten van de organisatie een clausule inlast waardoor de mogelijkheid zou worden uitgesloten dat de nieuwe Nato een militaire bedreiging zou vormen voor Rusland.

Wat denkt de Belgische regering hierover? Vermoedelijk niets. Die is al blij dat ze niet hoeft te vallen, en in bepaalde omstandigheden kon overeind blijven met alle energie waarover een regering beschikt. Overigens heeft België nog nooit een standpunt ingenomen dat niet overeenstemt met dat van Big Brother. Als men het indertijd over “satellieten ” had, bedoelde men daarmee altijd en uitsluitend die van Oost-Europa.

W. Courteaux