Storm over Kongo

Hoe de gebeurtenissen in Kongo verder gaan evolueren is vandaag nog moeilijk te voorspellen, toch niet in al zijn bijzonderheden. Eén ding lijkt echter duidelijk te zijn. Het Mobutu-tijdperk is voorbij.

Ik heb de indruk dat de belangrijke zaken zich achter het toneel afspelen

Troïka

Men wist al lang dat Mobutu regeerde bij de gratie van westelijke mogendheden en de Verenigde Staten. Er zijn nog wel hier en daar machten die het nog voor Mobutu opnemen, maar die krachten verzwakken met het uur.

De Verenigde Staten lijken besloten te hebben hun eieren bij anderen te willen leggen. Frankrijk heeft die evolutie willen afremmen maar mislukte. Daardoor verzwakte het Mobutu-regime nog meer, en dat bracht ook de officiële Belgische Kongo-politiek in sterke verwarring. Afwachten hoe de gebeurtenissen nu verder gaan verlopen, dat schijnt de boodschap te zijn. Ondertussen zijn de contacten met de mogelijke nieuwe machthebbers over Kongo toch al op gang gekomen, al is het maar om “humanitaire” redenen.

Jaren ’60

De verzwakte gezondheidstoestand van Mobutu is maar een zeer bijkomstige oorzaak van het verval van zijn regime. Al lang werd door de Verenigde Staten uitgekeken naar iemand die Mobutu zou kunnen opvolgen. Maar binnen de Mobutu-clan is geen charismatische figuur te vinden. Die clan is te zeer gecompromitteerd door diefstal en corruptie. Dan maar uitgekeken naar een andere kant. Het oosten van Kongo heeft nooit de roep gekend pro-Mobutu gezind te zijn. In Oost-Kongo heeft de anti-Mobutu strekking altijd voortgeleefd . Daar zijn ook historische oorzaken voor. Het is in Kisangani dat Lumumba zijn politiek debuut maakte. Het is daar dat hij door de Belgen werd gearresteerd en dan weer vrij gelaten, om nadien op de Ronde-Tafelconferentie te Brussel te verschijnen. Na een korte tijd tot premier van Kongo te zijn verkozen werd hij vermoord. Lumumba werd uitgeschakeld maar zijn geest bleef voortleven, vooral in het oostelijk deel van het land. Het was geen toeval dat aldaar de opstand van de Simba’s (“leeuwen” in Swahili) uitbrak, die door de westelijke mogendheden werd neergeslagen. Het vuur van de revolte werd echter nooit gedoofd. Figuren als Gaston Soumaliot en Laurent Kabila bleven er actief als “Lumumbisten”. Een maquis bleef er altijd aanwezig met hoogten en met laagten weliswaar.

Het is dat feit dat de Cubanen in het jaar 1965 tot het besluit brachten dat de maquis van Kivu de gedroomde uitvalsbasis zou zijn om de anti-imperialistische strijd weer op te nemen. Zij vergisten zich deerlijk. De tijd was er niet meer rijp voor na de geleden nederlagen. Kabila kwam onder zware kritiek van de Cubanen te liggen. Hij was de schuld van de mislukking. Eigen kritiek hebben de Cubanen nooit gemaakt. Dat is dan weer een ander stuk geschiedenis.

Kabila’s tweede leven

Het tweede leven van Laurent Desiré Kabila begon met de gewapende opstand in september 1996 van de Banyamulenge (zij van Mulenge). Het zijn afstammelingen van de Rwandese Tutsi’s die sinds het begin van de 19de eeuw op de hoogvlakten en de heuvels van Zuid-Kivu leven. Door het Mobutu-regime onderdrukt barst de opstand open in 1996. De opstandige Banyamulenge riepen op het regime van Mobutu Sese Seko omver te werpen. Het is die opstand die Kabila een tweede leven bezorgde. Bij de Banyamulenge sluiten zich snel de oude Zaïrese maquisards aan, waarvan Kabila een soort middelpunt vormt. Zo ontstond de A.F.D.L.

(Alliance des Forces Démocratiques pour la Liberation de Congo-Zaïre) met Kabila eerst als coördinator en dan vrij vlug als voorzitter.

Onder controle

Wat er verder gebeurde zal wel genoegzaam bekend zijn (en werd ook al de vorige nummers van Vrede uitgebreid behandeld – red.), zodat een herhaling ervan overbodig is. Op een zaak in die ontwikkeling is toch de aandacht te trekken, en dat is de ineenstorting van het Mobutu-leger; wat al een voldoende bewijs inhoudt voor de geestesgesteldheid in dat militair apparaat.

Wat de verdere ontwikkeling betreft beschikken we niet over het instrument die zulks kan verklaren. We willen er toch op wijzen dat de Amerikanen al “vertegenwoordigers” hebben geïnstalleerd te Goma, waar zich ook regelmatig de tweede secretaris van de VS-ambassade ophoudt. Daaruit zouden we kunnen besluiten dat “de zaak”, of Kabila en zijn ploeg, onder controle staan.

A. De Coninck.