Britse Verkiezingen

Met een boel gelijkdenkenden zag ik de 1-mei verkiezingen naderen in hoop en vreze. Thatcher’s neo-liberalisme had zeer diep zijn stempel gedrukt op het gedragspatroon van de gemiddelde Brit. Absoluut individualisme is aan de orde van de dag, sociale samenhorigheid en solidariteit behoren tot het pre-Thatcher tijdperk, 18 jaar is een lange tijd. De basis van Labour was ondermijnd, de overschakeling van investering in de industrie naar aandelen en speculatie, de sluiting van de mijnen en de onttakeling van de vakbonden bezorgden in 1994 aan Major een onverwachte overwinning. Zou het deze keer beter gaan? Blair’s flair

Blair’s doorzicht in de situatie waarvoor Labour zich geplaatst zag, gaf de sleutel voor de overdonderende overwinning van 1-mei. De oude Labour basis was zo goed als vernietigd, de weinige overblijvende burchten zonder industrie en zonder toekomst was van geen tel in de nieuwe equatie. De Blairisten zagen als enige uitweg, de frontale aanval op de conservatieve electorale basis, met het overnemen van een reeks essentiële punten uit het verkiezingsarsenaal van die paritj: geen hogere belastingen, geen hogere staatsuitgaven in de komende twee jaar, een zeer voorzichtig, om niet te zeggen wazig, standpunt inzake Europa… Het lustte vele supporters van ‘Oud-Labour’ niet zo erg, maar het heeft gewerkt. New Labour palmde ontevreden conservatieve kiezers in (dank zij de vele schandalen waarmee Major’s kabinet af te rekenen had) en sprak ook de vlottende kiezers aan. Hij dient zich nu aan met op één na de grootste meerderheid van één partij ooit behaald in het Britse Parlement.

Wat nu, Mister Blair?

Blair heeft zijn parlementaire troepen duidelijk gemaakt dat er geen plaats is voor “complacency” (zelfvoldoening), en dat ze niet de meesters, maar de dienaars van de kiezers zijn. Als Nieuw Labour in vijf jaar tijds een nieuw mandaat wil, zal het dat moeten verdienen door de verkiezingsbeloften na te komen, en het oor te luisteren te leggen bij het volk. Dat is Blair’s boodschap aan zijn 419 verkozenen, waarvan velen minder dan 30 resp. 40 jaar zijn. De laatste Labour regering werd ten val gebracht doordat de Nationale Executieve en de vakbonden zich gedroegen als een virtuele oppositie. Blair is niet zinnens om dat weer te laten gebeuren. Het heeft er de schijn van dat hij niet alleen de nodige flair heeft, maar ook de ijzeren wil om zijn principes waar te maken.

In de komende vijf jaar mogen we ons aan radicale veranderingen verwachten in de Britse sociale en economische sfeer. Zo de budgettaire restricties van de conservatieven in acht genomen worden, dan zal het zwaartepunt verlegd worden naar de sociale. Beloofde verbetering in de domeinen van onderwijs, sociale zekerheid en gezondheidswezen zullen bekostigd worden door kredietverschuivingen binnen de budgettaire grenzen, besparing op administratieve lasten, en een éénmalige supertaks op de buitensporige winsten van een aantal geprivatiseerde industrieën. Het kabinet heeft besloten dat de weddeverhoging die de conservatieve ministers zich hadden toegekend vooralsnog geschrapt wordt. Dat kost Blair 2 miljoen frank per jaar, en elke minister 85.000 frank.

uit Le Monde (illustratie toe te voegen)

Oh! John. Je kunt die foto aan de muur laten hangen het hindert me niet.

Inzake sociale zekerheid zal de nadruk gelegd worden op tewerkstelling, door de uitkeringen aan te passen en het opnemen van jobs meer aantrekkelijk te maken dan nu het geval is. Het onderwijs, dat door de conservatieven stiefmoederlijk behandeld werd, krijgt ook een extra beurt, terwijl in de gezondheidsdienst, de bureaucratisering en de commercialisering zal onder de loepe genomen worden.

Op het Europese vlak worden geen grote veranderingen verwacht. Alhoewel vele van de meest uitgesproken conservatieve anti-Europeeërs het onderspit moesten delven, heeft de jarenlange populistische anti-EU propaganda haar sporen nagelaten. Cook, de nieuwe minister van buitenlandse zaken zal voorzichtig zijn weg zoeken, en heeft reeds aangekondigd dat het Verenigd Koninkrijk weer aan tafel wil gaan zitten, en niet langer als een buitenbeentje aan de kant van de weg zal blijven timmeren. Goed nieuws voor de Britse werkers is, dat de regering nu het door Major verworpen Sociaal Pact zal ondertekenen, wat hen dezelfde bescherming zal verlenen als hun Europese collega’s.

Ook het gewaarborgd minimumloon staat op de dagorde, en om dat te verwezenlijken hebben de Blairisten ernstige inspanningen geleverd om het Britse bedrijfsleven aan boord te halen, en zij blijken daarin althans tot op zekere hoogte te zijn geslaagd.

Nog meer spectaculaire verwezenlijkingen staan op het programma, met name de constitutionele hervorming die het Verenigd Koninkrijk met een ruk van de 18e naar de 21ste eeuw moet transporteren.

Blair maakte een afspraak met de liberaal-democraten om een referendum te organiseren voor de invoering van een vorm van proportionele zetelverdeling. Gesterkt door hun succes in de meiverkiezingen, en als derde partij in een stelsel dat uitgedacht was voor een twee-partijen systeem, zullen ze niet aflaten Blair aan zijn belofte te herinneren.

Een ander constitutioneel probleem dat – eindelijk! – bij de horens gaat gevat worden en het uitzicht van het Verenigd Koninkrijk grondig zal wijzigen, is het referendum m.b.t. het verlenen van een graad van zelfbestuur aan Schotland en Wales. Ook hier heeft Blair de steun van de Lib. Dem’s. Voor Schotland staat de uitslag wel vast: daar hebben de conservatieven hun hardnekkig verzet tegen de evolutie bekocht met het verlies van al hun zetels.

Inzake Noord-lerland komt er van de nieuwe regering ongetwijfeld steun voor de heropwekking van het zgn. vredesinitiatief. De nieuwe minister voor Noord-Ierland, Mo Mowland, is al haar voelhorens gaan uitsteken, maar vooralsnog is het einde van de tunnel nog niet in het zicht. De stemmenwinst van Sinn Fein ten koste van de nationalistische SDLP zal de taak niet vergemakkelijken. De voorwaarde voor Sinn Fein om aan de gesprekstafel te zitten blijft een absoluut en definitef wapenbestand van het IRA. De Ierse premier heeft al duidelijk gemaakt dat een schijnbestand geen deuren zal openen. In de SDLP is men niet gelukkig met het stemmenverlies, na de eindeloze pogingen van hun leider, John Hume, om tot een akkoord te komen met Gerry Adams. Dat brengt allicht zijn positie in het gedrang. Aan unionistische kant wordt Sinn Fein’s vooruitgang gezien als een overwinning van het IRA binnen de nationalistische gemeenschap, wat ook de geest van verstandhouding, die ver genoeg zoek is, niet in de hand zal werken.

Hoe diep Noord-lerland sectair verdeeld is, kan men opmaken uit bijgaande tabel van de verkiezingsuitslagen aldaar. Een nadere blik op de resultaten onderstreept de nadelen van het ‘first pas the pole system’ en vergt geen verdere uitleg!

Het blijft nu afwachten hoe Blair het er gaat van afbrengen. Hij heeft zich omringd met een ploeg die het hoogste aantal vrouwen omvat, en vertegenwoordigers uit alle milieus, met inbegrip van prominente vertegenwoordigers van de linkerzijde. Zijn kabinet is in elk geval in volle vaart van start gegaan: de “Queen’s Speech” (regeringsverklaring) omvat niet minder dan 20 wetsvoorstellen, een record èn een breuk met de traditie.

Hoe hij het ervan afbrengt, wordt met spanning gevolgd in de rest van Europa. Als alles goed gaat zal het Blair-experiment een invloed hebben op links-denken in de toekomst. Inmiddels: uitkijken naar het volgende spektakel, de verkiezing van een nieuwe leider voor de diep verdeelde en zwaar gekwetste conservatieve partij. Met reeds zes kandidaten van mekaar bekampende fracties in de arena belooft het spannend te worden.

Frans Frison, Dublin, 8 mei 1997