Voor de vuist

Sociale acties brengen maatschappelijke thema’s onder de aandacht die door de bestaande politieke structuren dkwijls stiefmoederlijk behandeld worden. Ze forceren een politiek debat. Een debat dat ertoe zou moeten leiden dat de schenders van het algemeen belang vervolgd worden. Niet zij die de huidige onrechtmatige verdeling van middelen aanklagen. Toch worden er steeds meer pogingen ondernomen om stilzwijgend sociale bewegingen te controleren. De ruimte voor sociale actie wordt ingeperkt.

De groeiende intimidatie en criminalisering van actiegroepen wijst op een reële politieke en juridische evolutie. De verschillende initiatieven die sociale actie belemmeren vertonen een verontrustende samenhang: wetgevende initiatieven zoals het wetsontwerp op criminale organisaties, hervormingen van de politiediensten, de praktijken van de in-lichtingsdienst,… bieden allerhande mogelijkheden om actiegroepen te vervolgen, intimideren en controleren. De praktijk wijst uit dat die mogelijkheden, samen met verschillende oude wetten die voor de gelegenheid van onder het stof worden gehaald, steeds spitsvondiger worden gebruikt tegen sociale bewegingen;

Een greep uit de bedreigingen…

Juridische en politionele ontwikkelingen

Artikel 342

Eind 1997 was de overheid een wetsontwerp aan het uitwerken om de maffia en drugkartels harder te kunnen aanpak-ken.Toen alles bijna in kannen en kruiken was bleek dat dankzij artikel 342 bijna iedereen die acties ondernam die ‘schadelijk konden zijn voor openbare overheden of bedrijven”, kon geviseerd worden. De brede definiëring van de term ‘criminele organisatie’ liet alle ruimte open voor vervolging en intimidatie van sociale bewegingen. Uiteindelijk werden, na protest van vakbonden, allerhande ongebonden organisaties en een aantal politici, de scherpe kantjes van het wetsontwerp weggevijld, maar het gevaar van misbruiken blijft.

Wet Franchimont

Een belangrijk element in deze wet is de regelgeving rond opsporingsactiviteiten en proactieve recherche, in de praktijk gaat dit gepaard met telefoontap, plaatsen van camera’s, infiltratie… wanneer er een vermoeden tot misdrijf is.

De wetgeving op de staatsveiligheid

Ze zet de bestaande situatie op papier, zonder een duidelijk onderscheid tussen criminaliteit en sociale en politieke actie. Dit maakt groeperingen die bezig zijn met sociale, maatschappijkritische actie bijzonder kwetsbaar. Politiek extremisme wordt geviseerd; een opsomming leert dat racistische, nationalistische, anarchistische en andere ‘extremistische’ activiteiten als staatsgevaarlijk worden beschouwd.

De wetgeving op classificatie van informatie

De wet op classificatie van informatie (zeg maar de wet op staatsgeheim) wordt momenteel besproken. Deze wet zal vooral het garen, ‘lekken’ en publiceren van informatie bemoeilijken. Het wordt hiermee o.a. voor de regering mogelijk documenten geheim te verklaren en op die manier te ontrekken aan een maatschappelijk debat.

Optreden van politiediensten

Sommige politieambtenaren zien hun taak eerder als de bewaker van de gevestigde orde, die door iedere publieke meningsuiting bedreigd wordt.

Eenheidspolitie

De politiehervorming zorgt ervoor dat voor controle op poli-tiemisbruiken je niet meer bij een “andere” politiedienst terecht kan, en omdat de positie van de het comité P eerder zwakker zal worden.

Criminalisering van sociale actie: ten dienst van financiële belangen…

Onze grondrechten van vrije meningsuiting en vereniging zijn vaak in conflict met het recht op eigendom of met de openbare orde. Het recht op eigendom wordt omstandig beschermd en zeer uitgebreid geïnterpreteerd. Elk mogelijk zakelijk belang dat aangetast zou kunnen worden, b.v. cliënteel dat verontrust wordt, kan een reden zijn om het recht op sociale actie te beperken. Openbare ordehandhaving wordt daar vaak als een verlengstuk van gezien. Het komt vaak neer op het handhaven van de stilte en het ongestoord uitoefenen van zakelijke belangen. Dat een individu meer is dan een verzameling privé belangen en kan opkomen voor een algemeen belang, wordt moeilijk aanvaard.

Schadeclaims

Steeds meer bedrijven grijpen bij protest tegen hun beleid naar juridische middelen om actievoerders het zwijgen op te leggen. Intimidatie en civielrechtelijke vervolging op initiatief van ondernemingen is een zwaar onderschat probleem. Er komen tegenwoordig veel gevallen voor van dagvaarding van activisten, er worden soms miljoenen geëist. Zelfs al worden dergelijke eisen meestal niet toegewezen, het is een zeer efficiënte manier om mensen de daver op het lijf te jagen en monddood te maken.

Kortgedingen

Bedrijven die geconfronteerd worden met stakingen stappen steeds vaker naar de rechter om in kortgeding een verbod op staking te bekomen, met dwangsommen die elke verbeelding te boven gaan.

Algemene tendenzen

b. v. Multilateraal Akkoord voor Investeringen Ook op internationaal vlak zijn rechten van burgers meer en meer ondergeschikt aan economische belangen. Dit veruiterlijkt zich in o.m. internationale vrijhandelsakkoorden. De onderhandelingen over het MAI zijn daar een recent voorbeeld van.

Maar we blijven niet bij de pakken zitten:

Het wordt steeds belangrijker een maatschappelijk weefsel uit te bouwen dat weerstand kan bieden aan deze bedreigingen. Het meldpunt ‘Recht op Actie’ wil hier een rol in spelen. Het meldpunt brengt een dertigtal bedreigde en solidaire organisaties samen onder een platform tegen criminalisering van sociale actie. Van hieruit worden de meldingen die binnen komen op verschillende manieren bekend gemaakt en aangeklaagd.

Pol Pataer Liga voor Mensenrechten