Duitsland

Een nieuwe buitenlandse politiek onder Joschka Fischer? De Duitse vredesbeweging twijfelt sterk

“Het gaat er niet om een ‘groene’ buitenlandse politiek te ontwikkelen, maar om een buitenlandse politiek te voeren van de Federale Republiek Duitsland”, zo klonk het uit de mond van de kersverse Duitse Minister van Buitenlandse Zaken, Joschka Fischer. Het Groene boegbeeld wilde daarmee benadrukken dat in grote lijnen het buitenlands beleid van Duitsland niet zal veranderen. De Duitse Groenen hebben daarmee de radicale oppositie geruild voor het ‘pragmatisch’ beleid van een machtspartij.

De ‘fundi’s’, een weinig flatterende verzamelnaam voor iedereen die zich uiterst kritische opstelt bij de Duitse groenen, hebben definitief de duimen moeten leggen. Het Duitse regeerakkoord met de SPD werd door een grote meerderheid van de Groenen goedgekeurd.

Een van de moeilijke punten was het standpunt rond de NAVO. In het regeerakkoord staat: “De nieuwe Bondsregering ziet het Atlantische bondgenootschap als een noodzakelijk instrument voor de stabiliteit en veiligheid in Europa evenals voor de opbouw van een blijvende Europese vredesorde”. De pacifistische stroming van de Duitse Groenen fulmineerde sterk tegen deze steunbetuiging aan de NAVO, maar het was roepen in de woestijn. Nog tijdens de regeringsvorming werd al duidelijk hoezeer Joschka Fischer zich zou houden aan zijn nieuw NAVO-vriendelijk imago.

De Duitse regering zegde haar medewerking toe voor eventuele luchtacties tegen de Servische president Milosevic indien deze zich niet zou houden aan de afspraken voor een vredesregeling in de opstandige provincie Kosovo. De zogenaamde fundi, Ludger Volmer, riep op om “op te staan tegen de autoriteiten” en tegen het advies van Fischer in, tegen te stemmen rond de Duitse deelname aan luchtacties. Maar 28 van 48 groene afgevaardigden gaven groen licht voor de inzet van 14 Tornado-gevechtsvliegtuigen en 500 soldaten, indien de NAVO tot actie zou overgaan. De Groene leiding heeft haar pragmatische  koers  verdedigd  als  had  zij

“geen andere keuze”. De Groenen vormen in de nieuwe Duitse regering slechts een kleine fractie en daarom moest veel water in de wijn worden gedaan, zo heette het. Joschka Fischer verstopt zich achter deze ongelijke machtsverhoudingen om verder de lof te zingen over de NAVO.

Voor de nieuwe Bondsregering blijft het Amerikaanse leiderschap noodzakelijk omdat Europa niet in staat zou zijn om problemen van veiligheid en defensie alleen aan te pakken. In de Bondsdag verdedigt nu enkel nog de PDS een consequente anti-NAVO-houding.

Kritiek van de Vredesbeweging

Op de jaarlijkse bijeenkomst van de Duitse vredesbeweging te Kassei (5 en 6 december) werd het ‘nieuwe’ buitenlands – en veiligheidsbeleid (BVB) zwaar op de korrel genomen. De vredesmilitanten zijn duidelijk ontgoocheld over de bocht die de coalitiepartijen hebben gemaakt. “Al tijdens de electorale campagnes van SPD en Bündnis 90/Die Grünen, zagen we dat de afstand met de vredesbeweging in zake het BVB groeide”, aldus dr. Peter Strutynski van de universiteit Kassei en één van de organisatoren van het jaarlijkse Vredes-forum in Kassei. “De pre-electorale discussies werden overwegend beheerst door sociale en economische thema’s. Bepalend voor de nederlaag van de conservatieve CDU/FDP-regering, was het verlies van vertrouwen door de kiezers, wegens het onvermogen van de regering om de massale werkloosheid, armoede en sociale uitsluiting te bestrijden. De oppositie, en meer bepaald de SPD, kon zich opwerpen als de verdediger van de belangen van de werknemers en minderbedeelden. Alle andere thema’s, van ecologie tot vrede, waren van ondergeschikt of van geen enkel belang.”

Het is alvast duidelijk dat de verkiezingen geen plebisciet waren voor of tegen een bepaalde vredespolitiek. Maar afgezien daarvan komt de politieke geloofwaardigheid van SPD en Groenen in het gedrang. Beide partijen hebben in 1997 nog het peperdure project ‘Eurofighter’ (een uiterst gesofisti-

ceerd gevechtsvliegtuig, een investering van 500 miljard fr. – zie Vrede nr. 329) afgewezen. De Eurofighter vormde geen thema in de verkiezingscampagne. Dit stilzwijgen is verontrustend. De geloofwaardigheid speelt ook rond de inzet van Duitse troepen in het buitenland. Nog niet zolang geleden maakten de huidige coalitiepartners deze afhankelijk van een strikt VN-man-daat. Bovendien verzetten ze zich nog altijd tegen de omvorming van het Duitse leger in een interventieleger. De sociaal-democraten en groenen hebben altijd gepleit voor een inkrimping van de troepensterkte. Peter Strutynski: “Groenen en SPD hadden een aantal gemeenschappelijke punten. Jammer dat tijdens de verkiezingscampagne en later ook tijdens de coalitie-onderhandelingen die punten in het niets verdwenen”.

Het BVB: vooral continuïteit

Het Duitse regeerakkoord bevat zowel positieve als negatieve punten m.b.t. het BVB. Eerst de positieve elementen:

  1. de nieuwe leidraad is “preventie” (“crisispreventie”, “vreedzame conflictoplossing”)
  2. de belofte om de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) te versterken
  3. het opwaarderen van het vredesonderzoek
  4. de “volledige afschaffing van alle massavernietigingswapens”. Meer in het bijzonder “de verdere reductie van atoomwapens” en het opgeven van het First Ltee-concept (dat de NAVO het recht geeft om als eerste atoomwapens in te zetten bij het uitbreken van een conflict).

Met betrekking tot dit laatste onderdeel van het regeerakkoord haalde Strutynski zwaar uit naar de nieuwe Minister van Defensie, Rudolf Schar-ping: “Het is een schande dat de Minister van Defensie zich deze passages uit het regeerakkoord niet meer herinnert en zijn collega’s in het kabinet (i.c. Joschka Fischer, nvdr) in de rug aanvalt. Moeten onze Defensieministers nog altijd de knieval maken voor de vertegenwoordigers van de VS-rege-ring en op alles wat in Washington besloten wordt, ja en amen zeggen?”

Vaagheid

Volgens Peter Strutynski is het grote probleem dat de formulering van de positieve punten uit het regeerakkoord veel te vaag is uitgevallen. Bijvoorbeeld het begrip preventie: “Bij nader inzien blijkt de regering ook het leger te betrekken bij de preventie.” Een ander voorbeeld: goede voornemens worden zelden financieel of materieel ondersteund. Peter Strutynski: “Het is niet voldoende om te zeggen: ‘meer personeel en betere financiële ondersteuning van de OVSE’. Lippendienst alleen is niet voldoende, er moeten ook duidelijke cijfers opgeplakt worden.” Hetzelfde geldt voor het vredesonderzoek. “Dat moet concreet vastgelegd worden, zoals bijvoorbeeld: ‘de uitgaven voor vredesonderzoek moeten minstens zo hoog zijn als de uitgaven voor militair onderzoek'”. In sommige punten ontbreekt het ook aan een consequente lijn. Zo wil de Bondsregering zich inzetten voor “kernwapenvrije zones”, maar laat ze in het midden waar die moeten komen. “Ook bij ons in Centraal-Europa? Is de regering ook bereid om niet langer deel te nemen aan de nucleaire taken van de NAVO? Is ze ook bereid zich effectief in te zetten voor een wereldwijde afschaffing van atoomwapens? Op dergelijke vragen moet de vredesbeweging een antwoord eisen van de Bondsregering”, aldus Peter Strutynski.

Slechte punten voor het regeerakkoord

Peter Strutynski heeft vooral negatieve kritiek voor het BVB van de Bondsregering: “De regering praat graag over continuïteit en vernieuwing. Blijkt evenwel dat het vooral om continuïteit gaat. Rond praktisch alle belangrijke onderdelen van het BVB spreekt men in termen van militaire veiligheid. De in de jaren ’90 ingezette militarisering van de internationale betrekkingen wordt verder gezet.”

Dat valt af te leiden uit:

  1. de politieke en ideologische verdediging van de NATO (“het onderhouden van het transatlantische bondgenootschap”), WEU (West Europese Unie) en de militaire aanwezigheid van de VS
  2. het blijven vasthouden aan de “nieuwe opdrachten” van de Duitse strijdkrachten in de wereld
  3. het verder zetten van de bewapeningsprogramma’s
  4. het stilzwijgend verder werken aan het Eurofighter-programma, wellicht het meest in het oog springende kiezersbedrog van Rood/Groen
  5. de opleiding en bewapening van de Speciale Commandotroepen en Crisisinterventietroepen  en  daar
mee de opbouw van een structurele aanvalscapaciteit van het Duitse leger de beslissing om verder te werken aan de opbouw van een Europese Defensie-industrie (cfr. Eurofighter met GB, Italië en Spanje; de op til zijnde fusie tussen British Aerospace en het Duitse DASA als embryo voor een nieuwe Europese defensie-industrie, dixit Schröder; de Europese defensieplannen voor een Europese luchtvaartonderneming EUROCO)de amper gewijzigde wapenexport-politiek. Stilzwijgen Ook bij wat niet vermeld wordt kunnen bepaalde beleidslijnen worden vermoed. In het regeerakkoord staat bijvoorbeeld niets over de militaire dienstplicht of over het inkrimpen van de strijdkrachten. Evenmin een woord over een mogelijke gelijkstelling van burgerdienst (13 maand) aan legerdienst (10 maand), noch over de extreem-rechtse tendensen in het Duitse leger. Er wordt evenmin geantwoord op het protest van de Duitse vredesbeweging tegen de inrichting van nieuwe militaire oefenterreinen, zoals ‘Freie Heide’ bij Wittstock,  ‘Offene  Heide’  bij  Colbitz

Letzlingen en ‘Nordhorn Range’. Nochtans verzekerde huidig Defensieminister Rudolf Scharping destijds de Vredesbeweging – ter gelegenheid van een demonstratie van de ‘Burger-initiative Freie Heide’ – het volgende: “Wanneer de SPD de verkiezingen wint en de meerderheid vormt in de Bondsdag, zal hier van oefenterrein geen sprake meer zijn”. “Waarom aarzelt de regering dan om deze belofte onmiddellijk in de praktijk om te zetten?”, aldus Peter Strutynski.

Het is tekenend dat de Groenen in Europa, en meer in het bijzonder in België, Joschka Fischer en co de hemel in prijzen, maar daarbij vergeten dat er een militair luik aan het regeerakkoord hangt. Volgend jaar bestaat de NAVO 50 jaar. Wanneer wordt de passiviteit rond het Europees en Atlantisch veiligheidsbeleid doorbroken? Er worden hier heel wat kansen gemist. Wat hier gemakshalve wordt afgedaan als een nederlaag van de fundi’s tegenover de realo’s, is veel meer een militaire bocht ver weg van een veiligheidspolitiek op niet-militaire basis. En dat terwijl de Verenigde Naties het jaar 2000 willen aangrijpen voor een nieuwe ‘cultuur van vrede’.

Ludo De Brabander