Een van de stevigste tegenstanders van Adolf Hitler en het nazisme in Duitsland was wellicht de dominee Martin Niemöller (1892-1993). Niemöller was gedurende de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) onderzeeboot-commandant en werd voor zijn moed en inzicht gedecoreerd. Maar hij keerde zich af van oorlog en geweld. Hij werd in 1930 predikant in Berlijn-Dahlem. Bij de opkomst van het nazisme aarzelde hij even. Maar de dehumaniserende en onchristelijke doctrine vond in hem een felle tegenstander. Hij richtte de “Pfarrer-Notbund” (Noodbond van geestelijken) op in 1933. Zij verzetten zich in het openbaar onder andere sterk tegen de maatregelen tegen de joden. Die Notbund groeide uit in wat later de “Bekennende Kirche” (de belijdende Kerk) heette. In 1937 was het geduld van Hitler en zijn nazi-trawanten ten einde. Niemöller werd gevangen genomen en als persoonlijke gevangene van Hitler in het concentratiekamp van Sachsenhausen en later van Dachau opgesloten. Die ijzersterke man overleefde de gruwelen. Hij werd na de oorlog de president van de Evangelische Kerk van Hessen (1947-1964). Op drie vlakken zette hij zich tot aan zijn dood in:

1. Voor vrede en ontwapening, ook tegen de Duitse herbewapening;
2. tegen het koude-oorloggebeuren, waar hij poogde verzoening te bewerkstelligen;
3. voor de modernisering van de christelijke boodschap met een wereldwijd engagement in de oecumenische beweging (hereniging van christelijke kerken).

Heel wat leden van de “Bekennende Kirche” werden door de nazi’s vermoord. De meest bekende is waarschijnlijk Dietrich Bonhoeffer (1906-1945) die op het einde van de oorlog nog in het concentratiekamp werd gedood. Een man met een verrassend moderne theologie. Uit diezelfde traditie komt Gollwitser die in zijn theologie de nadruk legt op het belang van het Hiernumaals… De betogers tegen de raketten te Brussel in de late jaren ’80 konden Martin Niemöller nog zien bij de Duitse delegatie; een kaarsrechte oude heer…

Wij halen deze geschiedenis aan omdat wij vandaag nog sterker geconfronteerd worden met een onmenselijke wereld, met onmenselijke en mensonterende systemen en bewegingen. Wij mogen vooral vandaag de geschiedenis niet vergeten. Heel wat mensen zijn ons voorgegaan in verzet tegen de onmenselijke bewegingen en systemen: mensen uit allerlei tradities: vrijzinnigen en christenen, liberalen en socialisten, communisten en conservatieven.

Men kan rond de moordenaar en dictator Pinochet allerlei juridische spelletjes spelen. Men kan proberen er politieke munt uit te slaan. Men kan zijn leeftijd (82 jaar) als vergoelijking aanvoeren. Maar in de humane traditie van verzet tegen onmenselijkheid, moeten de Pinochets ten minste veroordeeld worden. We moeten ons zelf vragen durven stellen naar de rol van de CIA en de Amerikaanse machthebbers die de machtsgreep in Chili – en op zovele andere plaatsen – gesteund en gestimuleerd hebben. Menselijkheid en democratie horen samen. Vandaag is het een wereldwijde opgave medemenselijkheid en democratie concreet gestalte te geven. Militaire dictators zijn vijanden van de mensheid, van ons allen. Maar dergelijke dictaturen zijn aan het verdwijnen. De booswichten hebben noodgedwongen vormen van democratie tot stand moeten laten komen. Deze democratieën – zoals in Chili of in Argentinië – worden wel door de oude kliek gegijzeld. Dit beletten is de mensheid dienen.

Ondertussen leeft de ganse wereld onder andere bedreigingen. Onder de dreiging van het absolute vrije-marktsys-teem. Wij hebben in deze niet een vergelijkbare literaire pen als de Franse schrijfster Viviane Forrestier die eind 1997 haar gloeiende aanklacht tegen dit absolute vrije marktsysteem schreef: De Terreur van de Economie (Ambo, 1997). Maar haar aanklacht is niet alleen literair, hij is gestoeld op harde feiten. Wanneer wereldconcerns als o.a. Philips aankondigen tientallen bedrijven te sluiten en tienduizenden werkloos te maken weten wij allen wat de prioriteiten zijn: winst ten koste van mensen en plaatselijke gemeenschappen. Het huidige wereldwijde genadeloze vrije-marktsysteem is uiterlijk niet zo erg als het nazisme: er zijn geen concentratiekampen, wel wijken met een jeugdwerkloosheid van 40 %. Er worden geen mensen doodgeschoten of gewurgd. Ze sterven van ontbering.

Tegenwind geven ten aanzien van de alles overheersende economische mythe.

Diezelfde genadeloze economie tast elke dag de leefbaarheid van de planeet Aarde aan. Het verschijnsel van het broeikaseffect met de smelting van de ijskappen, het stijgende peil van de wereldzeeën worden door dezelfde hebzucht veroorzaakt.

Maar wij weten het allemaal. En de verantwoordelijken verklaren zich onmachtig of doen alsof hun neus bloedt. De wetenschappers prostitueren zich aan die economische machten.

Ook de politiekers verklaren zich machteloos. In feite durven zij niet rechtstaan en die evolutie een halt toeroepen. Zij dienen het economische systeem in plaats van het ten minste ten dienste te stellen van de mensen. Wat is het verschil nog tussen Thatcher en Blair of Schröder? Een oude vraag. Wat kunnen wij gewone door de weekse mensen, concreet doen? Er is informatie genoeg. Deze doorgeven, tegenwind geven ten aanzien van de aller overheersende economische mythe, zich verenigen om deze inzichten uit te diepen en ze naar de praktijk toe te vertalen. De volgende stap is zich tot de media te richten: brieven schrijven, een lawine maken. Maar ook en vooral zich tot politici wenden: eisen dat de RSZ blijft en zelfs uitgebreid wordt. De ontwikkelingshulp optrekken: 1 % is een minimum. Ronduit eisen dat er op Europees vlak een ander economisch en financieel beleid komt. Maar, pas op er liggen veel wolfijzers en schietgeweren verborgen en de tegenpartij beschikt over zo’n verleidingstechnieken en leugenconstructies.

Daarom is het belangrijk samen op te treden. Het is belangrijk de organisaties van het middenveld te bevrouwen en te bemannen, en ze meer werkelijkheidsbewust te maken. Meer vrouwen in de politiek helpt niets. Vrouwen kunnen even goed onecht zijn en liegen als de mannen. En even corrupt zijn. Maar er moeten meer vrouwen in de politiek komen. Maar het is niet gelijk welke vrouwen. Geen conformerende vrouwen, geen vrouwen die over lijken gaan. Maar vrouwen die luisteren, die werken aan rechtvaardige structuren, die zichzelf niet verliezen aan de verleidingen van de macht, het bezit en het prestige. Kortom vrouwen met dezelfde goede eigenschappen als de degelijke mannelijke politici: dienstbaar aan het algemeen belang en met dossierkennis.

Stef Lievens “Weekblad” Tijdingen, Oostende