“Wij weten dat de blanke man onze manier van leven niet begrijpt. Voor hem is het ene stuk grond gelijk aan het andere. Hij behandelt zijn moeder, de aarde en zijn broeder, de lucht als koopwaar die hij kan uitbuiten en weer verkopen als een stel bonte kralen. Zijn honger zal de aarde kaalvreten en slechts een woestijn achterlaten “ Uit: hoe kun je de lucht bezitten ? Een indiaanse visie op het beheer van de aarde, geciteerd in ‘WTO. De woorden van Seattle. Dossier.’ Wereldwinkels, september 1999.

Tussen 30 november en 3 december 1999 komen de afgevaardigden van de WTO-lidstaten samen in een derde ministeriële conferentie om de agenda voor een nieuwe grote onderhandelingsronde, de zogenaamde Millennium Ronde, vast te leggen.

De reacties op deze bijeenkomst en haar plannen lopen sterk uiteen. Er zijn er die het de gepaste gelegenheid vinden om de mondiale liberalisering in nog meer sectoren door te voeren. Anderen hebben fundamentele bezwaren of vinden dat het allemaal veel te snel gaat. Vooral de kleinere landen kunnen nauwelijks nog bijbenen met de vroeger gemaakte afspraken. De reacties tegen een nieuwe top klinken het luidst. Meer dan 1.100 niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) legden een gezamenlijke verklaring af waarin ze zich duidelijk uitspreken tegen de Millennium Ronde. Zij verlangen een herziening en evaluatie van de afspraken die reeds gemaakt zijn. Zo zou er eerst moeten worden nagegaan of de resultaten en gevolgen van de Uruguay Ronde geen fundamentele ongelijkheden hebben gecreëerd en\of gelegitimeerd.

De WTO is het permanente orgaan voor alle multilaterale onderhandelingen in verband met internationale handel. Ze controleert de naleving van akkoorden en heeft een apart bureau voor de beslechting van geschillen. Het Akkoord van Marakech (1994) bestaat uit de oprichtingsacte van de organisatie als opvolger van de GATT (de algemene overeenkomst rond tarieven en handel) en 16 deelakkoorden met betrekking tot specifieke sectoren, zoals bijvoorbeeld landbouw, intellectuele eigendom,…

Stand van zaken

De VS en de EU hebben lang weerstand geboden aan de liberalisering van de landbouw. Zo heeft de EU het nog steeds moeilijk met de afbouw van haar subsidiepolitiek terwijl de VS lange tijd weigerden de importbeperkingen voor suiker op te heffen. In bepaalde sectoren van de landbouw vertonen beide economische machtsblokken eerder protectionistische reflexen die in een schril contrast staan met het hoera-geroep voor meer liberalisering op andere domeinen. De vastberadenheid en de uitwerking van juridische snufjes gaven deze grootmachten de kans bepaalde beschermende maatregelen in stand te houden.   De gevolgen van deze politiek zijn ons allen bekend: voedseloverschotten die gestockeerd moeten worden en dumpingpraktijken met ontzettend ongelijke uitgangsposities van de verschillende spelers op de wereldmarkt. De ondernemingen uit de noordelijke machtsblokken zijn doorgaans groter dan die in ontwikkelingslanden en bovendien telen ze vooral monoculturen. Het is een mythe dat deze kweekmethodes enkel voordeel met zich zouden meebrengen. Een recent onderzoek toont aan dat kleine agrarische bedrijven weliswaar een gevarieerder maar daarom niet minder productief systeem hanteren. Bovendien komen er bij de beperkte teelt verschillende minder schadelijke stoffen aan te pas en geraken de gronden minder vlug uitgeput. De verscheidenheid en kleinschaligheid komen de biodiversiteit ten goede. Dat is dan weer belangrijk voor de kleine boerenbedrijven die veredelingstechnieken toepassen .opdat de gewassen zich zouden kunnen aanpassen aan zeer specifieke klimatologische omstandigheden. Zij hebben al die varianten om praktische redenen nodig. De patentering en daarmee toe-eigening van bepaalde plantenvariëteiten tast in de eerste plaats deze boeren hun onafhankelijkheid aan. De stijgende monopolisering en de ermee samenhangende verdwijning van soorten bedreigt op lange termijn het leven op aarde.

Niet alleen ecologisch gaat er iets verkeerd. Internationaalrechtelijk bepaalt de sterke lobby binnen de WTO liever zelf hoe de regels er dienen uit te zien. Bovendien wordt er creatief aan interpretatie gedaan en zijn er zelfs juridische legitimaties van dumpingpraktijken en subsidiëring in het akkoord geslopen. Art. 13 – vredesclausule – zorgt ervoor dat in de komende negen jaar geen klachten neergelegd worden tegen het niet nakomen van de verplichtingen aangaande exportsubsidies en interne steun.

In Marakech erkende men dat de Uruguay Ronde negatieve gevolgen met zich meebracht voor bepaalde lidstaten. De beloftes die toen zouden zorgen voor de rechtzetting van deze situatie werden nooit nagekomen.

Een sluipend gevaar voor de ontwikkelingslanden vormt het zogenaamd transparant maken van de situaties in de verschillende lidstaten. In de landbouw zijn zogenaamde landenroosters opgesteld met als doel de economische maatregelen per lidstaat en per product te inventariseren. Eerst worden de maatregelen overzichtelijk gemaakt, vervolgens gelijkgeschakeld en tenslotte afgebouwd. Een fictief voorbeeld maakt dat duidelijk. Stel dat land A een bepaald product voor 120 % subsidieert en verplicht wordt om daarvan 20% af te bouwen, terwijl land B weinig of niets subsidieerde en geen subsidies mag invoeren die bij het opstellen van de roosters niet bestonden, dan zijn landen die zwaar subsidiëren steeds in het voordeel. Het transparant maken geldt enkel als men informatie wil lospeuteren bij de lidstaten en geldt duidelijk niet voor de gevolgen die bepaalde landen nu pas ondervinden. Een andere gelegenheid waar het begrip transparantie gretig gebruikt wordt is de bespreking van de regeringstussenkomst. Het gaat slechts om inleidende gesprekken die enkel een adviserend karakter mogen hebben. Toch is de vrees groot dat regeringen heel wat gezag met betrekking tot hun interventie in het economisch gebeuren zouden verliezen.

Een belangrijk thema in de landbouwakkoorden is het intellectueel eigendomsrecht, m.b.t. het patenteren van leven. De lidstaten kregen in 1994 de verplichting alle nieuwe varianten ontstaan door genetische manipulatie via de geijkte kanalen te patenteren of zelf een juridisch werkzaam en effectief (de overtreder moet kunnen bestraft worden) systeem voor licenties te organiseren (TRIPS – art 27 1994). Patenteren is voor de ontwikkelde landen natuurlijk geen nieuw fenomeen. Zaden veredelen gebeurt al sinds mensheugenis en licenties nemen op levende wezens kennen we in Europa al van de jaren zestig. In 1961 ontstond in Europa de Unie voor Bescherming van Nieuwe Plantvariëteiten. Met de TRIPS is het toe-eigenen van levensvormen een plicht geworden. Vroeger ging men er juridisch en ethisch van uit dat slechts menselijke uitvindingen het voorwerp konden zijn van eigendomsrecht. Daar is men nu blijkbaar van afgestapt.

Een aantal landen heeft getracht een eigen systeem van patentering te organiseren met name de Filipijnen en de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (OAE).

Juridisch zou nog kunnen blijken dat de afspraken in TRIPS niet compatibel zijn met de Conventie inzake Biologische Diversiteit (VN-Conferentie rond milieu en ontwikkeling).

Lobby

De WTO gaat echter nog verder en heeft bepalingen ingevoerd waardoor de regelgeving van de SPS-akkoorden bindend worden voor de lidstaten. Deze Sanitary and Phytosanitary Standards zijn tot stand gekomen in 1993. Het is een stel vrijblijvende aanbevelingen omtrent de gezondheids-normen die ingeroepen mogen worden om de import van goederen te verhinderen. Deze richtlijnen ontstonden tijdens een vrijwillige bijeenkomst waar voornamelijk sterke lobbygroepen heengestuurd werden om de ondernemersbelangen te behartigen. Nestlé stuurde 30 vertegenwoordigers. De ontwikkelingslanden waren opvallende afwezig wat te verklaren viel door het niet verplichtende karakter van deze afspraken. Maar in een lobbysfeer wordt niet echt geijverd voor de wereldgezondheid. De richtlijnen zijn nu verplichtend geworden. Door deze toepassing van de SPS in de WTO verliest Europa bijvoorbeeld het recht om zich op basis van gezondheidsnormen te verzetten tegen de invoer van hormonaal behandeld vlees en genetisch gemanipuleerde organismen. Dit recht hangt nauw samen met de voedselsoevereniteit van een land.

Het credo van de sterke stem in de WTO blijft ‘liberaliseren’. De rijke landen vragen een openstellen van de markten wereldwijd terwijl ze met juridische achterpoortjes de eigen beschermende maatregelen in stand houden. Het zuiden kan die race met moeite bijbenen. De negatieve gevolgen van de eerder gemaakte afspraken boezemen angst in voor wat de volgende onderhandelingsronde zal brengen. Transparantie, die zo belangrijk geacht wordt, is ver te zoeken en er wordt creatief omgegaan met formuleringen die opzettelijk vaag gebleven zijn. De zuidelijke landen hebben niet het aantal vertegenwoordigers om in de vaak technische discussies volwaardig te participeren. Hoewel elke lidstaat een stem heeft, wordt vaak met het principe van consensus gewerkt. Dit wil zeggen dat het akkoord in zijn geheel te nemen of te laten is. Vaak sluipen er net op die manier achterpoortjes of vage formuleringen in. Om deze ondemocratische situatie recht te zetten zijn een nieuwe agenda en Millenniumronde onvoldoende. Om die reden vragen tal van organisaties om een herziening van de WTO en haar werkwijze.

World Trade Organisaiton (WTO) De komende vergadering van de Wereldhandelsorganisatie eind november in Seattle zal door Amerikaanse multinationals gesponsord worden. In ruil krijgen ze toegang tot de daar aanwezige regeringsfunctionarissen. Het organisatiecomité staat onder voorzitterschap van Microsofi top man Bill Gates. Tot de sponsers behoren Microsoft . KLM partner Northwest Airlines, Boeing, General Motors. Ford. Proctor & Gamble. Xeros en Hewlett Packard. De vroegere commissaris van de Europese commissie. Leon Brittan waarschuwde er reeds voor dat zulke praktijken vernietigend zijn voor de geloofwaardigheid van do WTO.

Noot:

Wie meer informatie wil over de WTO kan die vinden op het internet. Surf eens naar de site van de WTO zelf (www. wto. org) of maak gebruik van de zoekprogramma’s om recente artikels met betrekking tot de WTO-top te kunnen lezen.

Andere interessante adressen die ikzelf geraadpleegd heb zijn www.oxfam.uk www.ngonet.be

www.twnside.org.sg (uitstekende site van Third World Network) www. democratisch links, be/vrede en diverse sites van tijdschriften en kranten

Merel De Smet