Na de koude oorlog heeft men geen klimaat van vrede en ontspanning tot stand gebracht. Integendeel, we worden geconfronteerd met meer dan veertig gewapende conflicten en etnische botsingen in de wereld die gepaard gaan met grote humanitaire drama’s… Bij de meeste van deze gewelddadige conflicten is de VN, meer speciaal de VN-Veiligheidsraad afwezig. Nochtans zijn zij juist de meest geschikte instanties die belast moeten worden, desnoods met militaire middelen, om deze conflicthaarden op te lossen. De werkelijkheid is dat de VN-Veiligheidsraad niet veel meer verzekert. Men kan zich dan de vraag stellen tot wat de Veiligheisraad nog dient.

Kofi Annan beweert dat alles te herleiden is tot de rivaliteit van de supermachten die tijdens de koude oorlog de VN-Veiligheidsraad in zijn werking verlamd hebben. Volgens hem kan de raad alleen maar functioneren als geen van hen gebruikt maakt van zijn vetorecht. Hierdoor wordt de Veiligheidsraad volgens hem herleid tot een louter discussieforum in de plaats van een organisme dat instaat voor het verzekeren van de wereldvrede. Deze uitleg lijkt me te simplistisch en dient alleen maar als een soort excuus voor het gebrek aan initiatief en inzet om de instelling, waarvan hij secretaris-generaal is, haar activiteit en gezag te doen gelden.

Men kan de huidige toestand herleiden tot de Gorbatchovperiode, toen men zich nog illusies maakte over de nieuwe mogelijkheden van de VN-Veiligheidsraad na het uiteenvallen van de Sovjet Unie en de socialistische landen. Gorbatchov gooide het op allerlei akkoorden met Reagan en Bush om bepaalde conflicten ‘onder vrienden’ te regelen, o.a. Namibië, Iraaks-lraanse oorlog, de Salvadorcrisis en de tweede Golfoorlog.’ Zo verzekerde Gorbatchov zich schouderklopjes van zijn westerse vrienden. En kon hij zeker zijn dat hij nog vele gastreizen in het westen kon ondernemen om er zich te laten bejubelen en in te wijden in de deugden van de vrijemarkteconomie. In zijn binnenland waren de resultaten van zijn beleid meer een ramp. Vrees voor een Sovjetveto hoefde niet meer en de Chinezen hadden in die periode andere bekommernissen. Zo konden de VS en zijn vriendenclub de VN-Veiligheidsraad gebruiken voor hun doelstellingen.

Dit interludium is ten einde, de VN-Veiligheidsraad zit opnieuw klem.

Door de weldaden van de vrije markt, is Rusland totaal afgezwakt, de armoede is overal merkbaar, het land is de prooi van de buitenlandse instellingen en financiële groepen die er op strooptocht zijn, hierbij flink geholpen door de lokale maffia. Door te pogen zich te verzetten tegen het beleid van Washington, zoekt Moskou een nieuwe plaats in de internationale arena, waarbij ze het gebruik van het vetorecht herontdekt.

China lijkt wel geobsedeerd door het principe van de absolute soevereiniteit en de problemen rond Taiwan, en koestert ook wel de vrees dat men via problemen rond mensenrechten, het haar moeilijk zal maken. Peking wil verhinderen dat men via de VN zich in de innerlijke aangelegenheden van de soevereine staat gaat mengen. De VS heeft op zijn gekende wijze de conclusies getrokken: de VN-Veiligheidsraad kan niet meer gemanipuleerd worden zoals tijdens het Gor-batchov-era, bijgevolg moet men zonder en buiten de VN kunnen handelen. De VS stelt – hetgeen door zijn vrien-den-staten aanvaard wordt – de regel van de internationale legaliteit in vraag, met name dat men zonder mandaat van de VN-Veiligheidsraad niets kan ondernomen worden, geen sancties, geen militair optreden. De VS-politiek zet de VN-Veiligheidsraad buiten spel.

Peter Burleigh, zaakgelastigde van de VS bij de VN, legde aan de wereld uit : “Het doel, de rol en het belang van de VN-Veiligheidsraad mag en moet men niet overbeklemtonen; de VS willen wel liever een mandaat van de raad vooraleer over te gaan tot gewapende actie, maar indien men niet tot een VN-man-daat kan komen mag dit geen beletsel zijn om toch op te treden wanneer de VS oordelen dat dit nodig is. We kunnen het ons niet veroorloven te worden verlamd door een veto in de VN-Veiligheidsraad.”

Richard Haas, directeur van de Brookingstichting en zeer nauw verbonden met de republikeinse partij, was nog duidelijker. Voor hem is de VN-Veiligheidsraad alleen maar een nuttig

discussieforum . “De Veiligheidsraad is een optie, maar mag in geen geval het monopolie zijn op de internationale scène.” Zijn overtuiging is, dat de VS en zijn vrienden in ieder geval de militaire actie moeten kunnen kiezen zonder toestemming van de VN. Met ander woorden betekent dit dat Washington de superioriteit van de VN in vraag stelt, en de wereld zijn eigen jurisprudentie wil opdringen.

Wanneer we deze VS-redenering volgen, dan volstaat hun eigen inzicht over omvang en aard van een humanitair drama om op te kunnen treden (zonder VN-mandaat). Als we andere (en grotere) humanitaire conflicthaarden nader bekijken, o.a. Palestina, Cyprus, Koerden, Tsjetsjenië, dan stellen we vast dat de VS en C° niets ondernomen hebben. Het was niet in hun belang op te treden, zelfs niet met economische sancties.

Tal van redenen hebben Washington er toe aangezet in de Balkan op te treden. Het streven om enige supermacht van de ganse wereld te zijn, maar ook het verder bestaan van de NAVO na de koude oorlog zijn hierbij belangrijk. De andere NAVO-lidstaten het nieuw strategisch concept doen aanvaarden, waardoor de militaire verbondenheid en afhankelijkheid met de VS nog nauwer worden aangehaald, vormt daarmee een eenheid.

Bij de viering van de 50ste verjaardag van de NAVO, heeft Clinton zijn vrienden deze strategie formeel doen aanvaarden, en worden acties buiten het NAVO-verdragsgebied de regel. Hierdoor wordt de VN vervangen door de NAVO in dienst van de belangen van Washington en kan ze optreden daar waar ze hun hegemonie wensen uit te bouwen en te versterken.

Deze evolutie is voor Rusland, China en een ganse reeks landen niet aanvaardbaar, met als gevolg dat de VN-Veiligheidsraad voor een lange tijd verlamd zal zijn.

Door de volgzame houding van Kofi Annan, – die in het Kosovaars drama de rol van de grote afwezige vertolkte, en die zijn aanstelling als secretaris-generaal te danken heeft aan Madeleine Albright – moeten we geen grote initiatieven verwachten om de VN terug op het voorplan te brengen.

Antoine Uytterhaeghe 05.08.99