Met het akkoord van Dayton (of van Parijs) ziet het er naar uit dat de wapens zwijgen in Bosnië-Hercegovina. Dat komt in hoofdzaak, schreven we al, omdat dit akkoord wel voor iedereen wat in petto heeft. Alle oorlogspartijen zien er een fundamenteel element van hun betrachtingen in verwezenlijkt.
Voor Izetbegovic en de zijnen is dat de onafhankelijke staat Bosnië die herbevestigd wordt. De Bosnische Kroaten hebben hun federatie met Zagreb en de Bosnische Serviërs de mogelijkheid om allerlei banden met Belgrado te realiseren. Dat is de grote kracht van dit akkoord, en tegelijkertijd de grote zwakte.
In de praktijk hebben de problemen een enorme omvang. De pers focust hoofdzakelijk op twee hete punten : Mostar en Sarajevo. In Mostar moeten de Kroaten het oude stadscentrum ook toegankelijk stellen voor de Moslims. Resultaat : de Duitse burgemeester die voor de Europese Unie deze stad bestuurde wordt bijna gelyncht, wat hem doet zijn ontslag aanbieden. In Sarajevo moeten de Servische wijken onder het politioneel gezag komen van de stad maar de bewoners daar vluchten met tienduizenden weg, liever dan onder bestuur van de ‘vijand’ komen te staan. (Deze ‘multiculturele’ stad blijft bestuurd worden door een Moslim-Kroatencoalitie.)
Er is uiteraard heel veel desinformatie en demagogie in het spel, maar anderzijds ook iets logisch. Dayton-Parijs verliep precies volgens de “etnische” as. De bevolking ziet dat, weet dat en trekt de lijnen door.
Regelmatig kon u in deze kolommen een pleidooi lezen om de anti-oorlogskrachten een politiek grotere rol te helpen spelen. “Zij houden de mogelijkheid in zich om die verscheurde maatschappij opnieuw enige samenhang en samenwerking te bieden. Het is deze civiele maatschappij, multi-etnisch van samenstelling of bouwend op de multiculturele gegevenheid (in Mostar verklaarden zich voor de oorlog een goeie 12% ‘Joegoslaaf’), die de enige uitweg uit deze oorlog kan waarmaken”, schreven we drie jaar geleden. Dit is vandaag maar al te waar.
De rapporten zeggen ons dat het militaire aspect van de Dayton-Parijs-akkoorden nog het beste verloopt. De Navotroepen zijn massaal aanwezig om de akkoorden te doen uitvoeren. Zij garanderen de opsplitsing. Zij voeren dus uit wat de oorlogspartijen nastreefden.
Dit alles brengt ons tot de oorsprong van deze oorlog. De economische crisis van Joegoslavië – onder meer tengevolge van de schuldenlast door leningen die Tito als ongebondene (voor het westen anti-sovjet) makkelijk had weten te krijgen – werd door eng nationalistische krachten in alle kampen gebruikt om de solidariteit tussen de deelrepublieken te breken. Duitsland werd beschermheer van de separatistische republieken Slovenië en Kroatië, precies omdat het interessante wingewesten zijn. Eenmaal het grotere evenwicht in de federatie verbroken kon het niet anders dan dat het evenwicht in het kleinere Bosnië moest springen. Vandaag komen de Navotroepen die situatie bezegelen.
Voor mij is het onaanvaardbaar dat de Navo de uitvoerder kan zijn van VN-opdrachten. Het is een eenzijdig westerse organisatie, die op het terrein de alleenbeslissing heeft. Niet de V.N. heeft de touwtjes in handen, maar Evere en Casteau.
Is het zo verwonderlijk dat precies het militaire aspect het vlotst lijkt te lukken ? De militairen van alle Bosnische strekkingen hebben belang bij een goede uitvoering. Want eenmaal er een akkoord zou kunnen gemaakt worden tussen de drie partijen over troepensterkte en bewapeningsniveau wordt het wapenembargo volledig opgeheven.
Intussen gaat het Pentagon zorgen voor de opleiding van de Moslimtroepen, feit waar Europa zich hardnekkig tegen verzet.
De Belgische opdracht in Oost-Slavonië heeft wel een ander karakter, meen ik. De aanwezigheid daar moet de voorwaarden voor een verder gesprek tussen de strijdende partijen helpen opbouwen. Het doel is er de wapens definitief te doen zwijgen, toezien op de realisering van de afgesproken stappen naar normalisering; en een kader te helpen bewerkstelligen waarin de rechten van de minderheden worden gegarandeerd. Hoewel ook hier uiteraard het recht van de sterkste zal gelden : het Kroatisch leger.
De vredesopbouw in Bosnië is dus meer dan fragiel, en krijgt ook minder aandacht. Er zijn beloftes van economische steun, maar ook hier weer zal het de bevolking zijn die in eerste instantie de IMF-voorwaarden zal moeten betalen. Naar verluidt hebben nu reeds verschillende “donorlanden” achterstand op het beloofde financieringsschema. Op dit vlak blijft het oudere idee van een algemene Balkanconferentie met alle economische en politieke actoren, op basis van gelijkheid, zijn noodzaak bewijzen. De anti-oorlogskrachten, die jarenlang opboksten tegen de desinformatie, moeten daarbij hun plaats krijgen. Garanties voor de rechten van minderheidsgroepen zijn essentieel. En bovenal is de regio aan ontwapening toe, en niet zoals voorzien aan een nieuwe bewapeningsronde. Met deze programmapunten willen we Joegoslavië op de politieke agenda houden en onze solidariteit met de anti-oorlogskrachten versterken.
Georges Spriet