De voortekenen onder onze laatste centrum-rechtse regering

Voor enkele jaren werden wij door premier Martens rond de oren geslagen met de noodzaak om de (wereld) economie te globaliseren en de sociale en fiscale constructies te dereguleren. In feite werd ons in omfloerste woorden het meest archaïsche liberalisme voorgeschoteld met als te verwachten resultaat de duale maatschappij waarvan de zakenlui en ondernemers reeds in de negentiende eeuw daadwerkelijk genoten al was er voor hen slechts één ontwikkelde maatschappij die beschikte over de zeer lage loonarbeid van arbeiders, ondergeschikte politieagenten, soldaten, enz. Een liberale economie vloekte daar überhaupt niet mee. Meer dan een eeuw later verdwenen ook Thatcher en Reagan van het politiek toneel en de Franse socialisten kwamen opnieuw aan bod. Een nieuwe fase begon in de Europese politiek doch niet in de Verenigde Staten. De democratische President Bill Clinton was van meetaf een lamme eend. Niet zozeer wegens de perikelen uit zijn persoonlijke levenssfeer (die nochtans niet mogen worden onderschat want de dubbele moraal staat veel sterker dan iedere vorm van geloof). Het is gewoon zo dat de oude vormen van ondernemerschap en de soort ethiek die er aan vastzat, teloor gaan. De werkelijkheid ligt nu enigszins anders: de macht van de geldkrachten manipuleert de ondernemingen, richt ze op en stuurt ze terug naar af. Het ergste is wel dat de afgeleide geldmachten de dans leiden bijna zonder inbreng van de ondernemer. Van verantwoordelijkheid wordt in beperkte kring allang niet meer gesproken. Alleen macht telt. Ik kom er dadelijk op terug na een korte verwijzing naar DE EUROPESE UNIE EN HAAR CONCURRENTEN (Vrede: juli-aug. 98). In dit stuk ging het voornamelijk over de Amerikaanse manier van zaken doen. De auteur Lester Thurov die de conventionele Amerikaanse aanpak verdedigt gaat door voor een “gematigd progressief” econoom. In feite ziet de auteur zijn opvattingen als “globaal” (hij bedoelt wereldomvattend). Op zijn manier is LT nogal objectief wanneer hij bijvoorbeeld de kansen van Japan en van Europa om het leadership te veroveren zelfs tegen de V.S, beoordeelt. Alleen gaat hij uit van Amerikaanse criteria zodat eigenlijk zowel Europa als Japan volgens onze traditionele opvattingen geen kans kunnen hebben. Er werd in ons juni-nummer verder op ingegaan. Het verschijnsel van de manipulatoren die men reeds in de 18de eeuw kende (men noemde ze toen “agioteurs”) in Frankrijk waar dit verschijnsel nogal wat sociale drama’s veroorzaakte. In ons tijdvak beschrijven de twee Spiegei-redacteuren Hans Peter Martin en Harald Schuman in hun boek, “Globalisering de wereld in verval”, een ondergang die men gerust een doembeeld mag noemen. Een doembeeld dat echter niet helemaal ten onrechte wordt voorgehouden. De auteurs laten nog een uitweg open indien men er in lukt de verantwoordelijken opnieuw het uitoefenen van de macht toe te vertrouwen. Op een termijn van hooguit 10 jaar voorzien zij voor Duitsland minstens 4,5 miljoen werklozen in de industrie. Om te overleven kunnen de werkgevers het niet verder brengen dan een kakofonie van kreten en eisen tot loonsvermindering. Het model van de Europese welvaartstaat zou zijn langste tijd hebben gehad. In vergelijking met de rest van de wereld is dit te duur. Honderddertien jaar na de dood van Karl Marx gaat het kapitalisme weer in de vertrouwde richting. De strekking van de auteurs is dat men flink op weg is de huidige verantwoordelijken van het productieapparaat iedere controle over hun ondernemingen te ontnemen. “In een mondiale tangbeweging trekt de nieuwe internationale van het kapitaal hele staten en hun huidige sociale orde uit het lid”. De globale integratie is gepaard gegaan met de opkomst van een economische heilsleer die een menigte economische adviseurs doorlopend aan de politiek probeert op te dringen: het neoliberalisme dat onder een andere naam toen de wereldcrisis van 1930 veroorzaakte. Dit zijn in een notendop twee van de belangrijkste standpunten over de toekomst van onze planeet op economisch vlak. Zoals dikwijls is het Amerikaans inzicht voortvarend. Het mist historische diepgang terwijl de Duitsers zich moeilijk kunnen ontdoen van een zekere vorm van doemdenken.

14.8/98 Victor Stuyck