Boeken in Vrede
driemaandelijks tijdschrift bibliotheek Jan Verwest
Vrede vzw Galgenberg 29 9000 Gent
tel 09 233 46 88 fax 09.233.56.78 e-mail vrede@ngonet.be
internet http:/www. democratisch-links.be/vrede
juli ’98 3de jaargang nr 2
afgiftekantoor GentX
v.u. : Georges Spriet F. Bernierstraat 29 1060 Brussel
Ten geleide
De vzw Vrede beschikt sinds 1 mei over een eigen Website. Op http:/www. democratisch-links. be/vrede vindt u informatie over onze organisatie, de bibliotheek, standpunten, acties, uittreksels uit het tijdschrift, enzovoort.
Verder willen we er u aan herinneren dat onze bibliotheek, Jan Verwest, met meer dan 6.000 titels en 120 tijdschriften geheel ter uwer beschikking staat. De meeste werken kunnen ook worden uitgeleend. Op 27 juni 1998 houdt de vzw Vrede een opendeurdag. Wij voorzien voor de geïnteresseerden de mogelijkheid tot informatie over de bibliotheek, het zoekprogramma en de internetmogelijkheden. Tot dan?
Spring even binnen. We helpen graag vinden wat u zoekt.
Taal en politiek in België
We kunnen zonder meer stellen dat de taalkwestie aan de basis ligt van de complexe staatshervorming die België de laatste decennia heeft doorgemaakt. Voor historici is het een schier onmogelijke opdracht om de ingewikkelde taalpolitiek overzichtelijk weer te geven. Els Witte en Harry Van Velthoven doen in hun boek, Taal en Politiek, een poging om op “de technische materie greep te krijgen”. Zij kiezen voor een historische weergave binnen een dubbel referentiekader: de relatie tussen natievorming en taalpolitiek enerzijds en de taalsociologische benadering van het taalgedrag anderzijds. Tussen beide bestaat een link. Natievorming is immers een maatschappelijk identificatieproces dat afhankelijk is van een aantal omstandigheden maar vooral ook van de sociale klasse waartoe men behoort.
Deze benadering is niet vanzelfsprekend. Rond natievorming hangt in bepaalde literatuur nog altijd een romantische sfeer, gebaseerd op de negentiende-eeuwse visie die aan een volk
Nieuw: Vredescahier 1/98, India een kolkende smeltkroes. Antoine Uytterhaeghe.
Deze nieuwe educatieve uitgave van Vrede vzw hoopt een beeld van India te brengen dat door de vele cijfergegevens én de maatschappelijke analyse duidelijk de clichés doorbreekt die over dit subcontinent de ronde doen. Centraal staat de stelling dat een land zich op zo’n manier moet kunnen organiseren dat het zelf in kan staan voor de welvaart en de ontwikkeling van zijn bevolking. De auteur meent dat India hier elke dag verder van huis is… De auteur kan bogen op heel wat India-reiservaringen. Hij spreekt dan ook met een zekere autoriteit. (Verschijnt in juni 1998. Bestellen bij Vrede)
Nieuwe uitgave over Mexico
Verrassing alom over de wereld. In het postmoderne 1994, op het ogenblik dat de elites iedereen trachten te overtuigen van de suprematie van de vrije markt en wereldhandel, bezetten gewapende boeren enkele stadjes en dorpen in Zuid-Oost-Mexico, Chiapas. De tegenmacht van de machtelozen in de praktijk.
Nu, meer dan 4 jaar later, tracht deze brochure een en ander in z’n historische context te zien, en een beeld te geven van de evoluties die sinds 1 januari 1994 hebben plaats gegrepen. Is de Mexicaanse maatschappij veranderd? De brochure is tevens een begeleiding bij een tentoonstelling onder dezelfde titel. A.VandenWyngaerd, R.Gabriëls, G-Spriet en F. DeBodt
Nooit meer een Mexico zonder ons.
Uitgave van ’t Uilekot en de Werkgroep Internationale Samenwerking Zuid-Oost-Vlaanderen, 1998,45 blz. Bestellen kan bij vzw vrede
bepaalde karaktertrekken toeschrijft. In België was er daarnaast vooral aandacht voor een politiek-juridische benadering. De auteurs verkiezen eerder een sociaal-culturele benadering: taal is een sociaal gegeven waarin een hele cultuur ligt vervat. Taal weerspiegelt ook machtsstructuren, ideologieën en sociale klassen. België is volgens de auteurs dan ook geen uniek geval, wel een interessante casus,’ ‘één van de merkwaardigste laboratoria waar de meest verschillende taaistrategieën in de loop van de negentiende en twintigste eeuw tot taaicompromissen werden omgebogen”, (p. 11) België is dus een voorbeeld van hoe naast de politieke revolutie (soevereiniteit van het volk) en de industriële revolutie (eenmaking binnenlandse markt) de ‘homogenisering’ van de taal (overbruggen van de kloof tussen de taal van rijken en armen) de derde revolutie vormt die leidde tot de vorming van natiestaten in Europa.
Het is tegen die achtergrond dat de auteurs vervolgens een schets geven van de taalstrijd en het ontstaan van federaal België. Daarvoor gaan ze terug tot aan de Franse Revolutie. Het boekje eindigt met een waarschuwing voor de Vlaamse Beweging. Zij moet zich immers zorgen gaan maken voor het effect van de Europese eenwording. De Vlaamse beweging zal met Nederland de handen in mekaar moeten slaan voor het overleven van de Nederlandse taal. Ludo De Brabander
Els Witte en Harry Van Velthoven. Taal en Politiek. De Belgische Casus in historisch perspectief. Brussel, VUBpress/ Balans, 1998, 180 bh, 450 fr.
Eigen grond eerst?
Het boek is een cultuuranalyse van het wat moeilijke begrip ‘primordiale autochtonie’. Indiaans Quebec, Brussel en Zuid-Californië worden met elkaar vergeleken. Primordiale autochtonie gaat over de ‘eerste’ bewoners van een bepaald gebied, waardoor deze meer rechten zouden kunnen laten gelden. Indianen in de VS bijvoorbeeld. Maar het kan ook makkelijk omslaan in racisme en xenofobie. De auteur start met het uiteenrafelen van het begrip ‘multiculturele samenleving’. Daarin zit een notie van gelijkheid. Ook het begrip ‘cultuur’ zelf krijgt veel aandacht. Het boek behandelt verder de Canadese gegevens over Aboriginals, de ‘Droits ancestraux’, la Belle Province en Canadese manieren om samenleven te benaderen en autonomie te bekijken.
In het multiculturele Brussel komen verhoudingen tussen autochtonen en allochtonen, de acculturatie in de scholen en de schoolopleiding van migrantenkinderen aan bod, zodat een beter begrip van het afhaken, of van verdere vorming en opening tot rijkdom van een samenleving mogelijk worden. Eindigend met migratie en primordiale etniciteit vormt deze studie met thema’s gepuurd uit lessen bij de Franqui-leerstoel 1996-1997 aan de Vrije Universiteit Brussel een graag gehanteerde basis voor verduidelijking en bespreking van de problemen van wat een ‘multiculturele’ samenleving wordt genoemd. J.P. Everaert
Eugeen Roosens. Eigen grond eerst? Primordiale autochtonie, dilemma van de multiculturele samenleving. Leuven, ACCO, 1998, 227 bh., 795 fr.
Botsende beschavingen
Het boek van Samuel Huntington, professor aan de Harvard Univesiteit, staat bekend als een controversieel boek. Begin de jaren zeventig verdedigde de auteur de VS-interventie in het Vietnam-conflict, omdat dit volgens hem de westelijke wereldorde bevorderde.
Nu schrijft hij over het tanen van het Westen in een wereld zonder dominerend gezag. In zijn boek heeft hij het over de heerschappij van de religie waarbij democratie en economie naar de achtergrond verdwijnen.
Bepaalde stellingen in het boek zijn zeer gevaarlijk en komen opruiend en provocerend over, o.a. zijn bewering dat het probleem voor het Westen niet zozeer het militante islamisme is maar de islam zelf.
Waarmee we kunnen instemmen is dat bij crisissen de sociale en culturele dimensie zal toenemen. Evenals zijn vaststelling dat mensen zich daarbij meer tot de religie wenden in de hoop daar een zeker soelaas te vinden. Maar de auteur ziet of wil niet zien dat in de meeste gevallen de maatschappelijke actoren die het beleid bepalen, de verantwoordelijken zijn en dat de religie gebruikt wordt om hun doelstellingen te bereiken. In naam van de religie pogen ze hun machtspositie te versterken. Huntington overschat de politieke rol van de religie en duwt het misbruik dat gemaakt wordt van religie in het streven naar macht, op de achtergond. Immers, de VS hebben een goedlopende wapenhandel met veel moslimstaten, China bewapent tegen harde valuta Pakistan en het westen heeft zijn kerntesten mee mogelijk gemaakt.
Het gaat hier niet over een heilig verbond tussen (religieuze) culturen maar om winststreven van wapenproducenten en het uitbouwen van geo-strategische machtsposities op wereldvlak.
Het gevaar is groot dat Huntington in de verleiding komt alles cultureel te verklaren en goed te praten als een soort fataliteit. Het opdelen in blokken en invloedsferen verhindert het vreedzaam samenleven van volkeren. Zo simpel zit onze wereld niet in elkaar, een dergelijke opdeling is de deur openzetten voor catastrofale toestanden. A. Uytterhaeghe
Samuel Huntington. Botsende beschavingen. Antwerpen, Icarus/Anthos, 1997, 414 bh, 995 fr.
Roemenië
Het Instituut voor Publiek en Politiek brengt behalve het tijdschrift ‘Oost-Europa Verkenningen’ ook regelmatig themapublicaties uit rond Oost-Europa. In ‘Democratisering aan de Donau’ krijgen we, na een inleiding in de Roemeense geschiedenis, een grondige schets van Roemenië na de revolutie van 1989. Anders dan de omwenteling in de meeste andere landen in Oost-Europa, verliep de machtswissel vrij gewelddadig. De securitate gaf zich niet zomaar gewonnen.
Uiteindelijk zouden 1.040 mensen het leven laten. 3.352mensen raakten gewond. Roemenië kende een communisme van de ‘harde’ variant met een personencultus rond Ceausescu. De groep rond Ion Iliescu, een oud medestander van Ceausescu, kreeg de teugels in handen. Het ging duidelijk om een afrekening met de clan-Ceausescu en de ‘neocommunistische’ FSN. De economische hervormingen verliepen chaotisch en bij wijlen gewelddadig. Tijdens de eerste verkiezingen in 1992 zou de regering heel wat pluimen verliezen, maar dankzij een coalitie de macht nog in handen houden. Maar eind 1996 belandt de oppositie, onder leiding van premier Cirobea, in de regering en worden de aarzelende hervormingen in versneld tempo doorgezet. Voor het eerst moet Iliescu naar de oppositiebanken. Al bij al is de balans niet al te positief. De economische situatie is er de laatste jaren op achteruitgegaan. Premier Coribea heeft zich een liberaliserings- en bezuinigingspolitiek laten opdringen door IMF en Wereldbank, met alle gevolgen voor de gewone Roemeen. De sociale en politieke onrust kunnen nog ernstige vormen aannemen. LDB
Jan Willem Bos en Jacques Neeven (red.). Democratisering aan de Donau. Roemenië na de revolutie van 1989. Amsterdam, Intsituut voor Publiek en Politiek, 1997, 197 bh, 27,90 gulden.
Oost-Europa
‘Nieuwe Tijden’ is een poging om een globaal overzicht te geven van de ontwikkelingen van Oost- en Midden-Europese landen na de val van de muur. Begin van dit decennium zaten die landen economisch aan de grond. In landen als Roemenië, Bulgarije en Albanië was de toestand zelfs ronduit catastrofaal. Het ongenoegen in die laatste landen uitte zich meermaals ook gewelddadig.
Ik kan mij evenwel niet van de indruk ontdoen, dat een aantal van de 15 auteurs een zeer eenzijdige lezing geven van de feiten en zelfs ronduit vervallen in een ideologisch discours, dat de vrije markt als dè oplossing ziet voor de meeste problemen. Als men maar hondstrouw het westen volgt en kopieert. In het luik Hongarije bijvoorbeeld, heet het:’ ‘Het is daarom een primaire taak van de Hongaarse politici om hun kiezers te overtuigen van het belang van een snelle aansluiting van hun land bij de westerse politieke, militaire en economische structuren”. Maar in hoeverre betekent dit stabiliteit? Het boek verzwijgt dat voor de aansluiting van Hongarije bij de NAVO het defensiebudget van 1,4 % naar 3 % van het BBP moet klimmen. Wat met de nadelen van aansluiting bij de EU voor Polen, Hongarije en Tsjechië bij voorbeeld inde landbouw en voor de werkgelegenheid in het algemeen? Wat is de balans voor de DDR? De werkloosheid is fel gestegen en extreemrechts steekt er de kop op.
Hoewel goed gedocumenteerd, ontbreekt in het boek enige nuancering. Het verleden wordt in bepaalde hoofdstukken uitsluitend negatief beoordeelt, wat niet eerlijk is. Het westers model wordt als een noodzaak aangepraat. LDB
Martin van den Heuvel, Hans Renner en Hans van der Meulen. Nieuwe Tijden. Oost- en Midden Europese landen na de val van het communisme. Amsterdam, uitgeverij Jan Mets, 1997, 223 bh., 790fr.
Internationale Politiek
Paul Van de Meerssche wil met zijn boek, ‘Internationale politiek 1815 – 1945’ een bondig en toch volledig overzicht bieden van anderhalf eeuw politiek gebeuren, maar ook inzichten verschaffen in een complexe geschiedenis. Probleem daarbij is dat er uiteenlopende inzichten en interpretaties zijn. De auteur zegt dat hij zich daar bewust van is, wat een pluspunt is.
Het is alleszins een ambitieus en vrij geslaagd opzet. Op 331 blz. de wereldgeschiedenis weergeven is geen sinecure. Voor het interessantste luik zijn jammer genoeg maar enkele bladzijden gereserveerd. Het gaat om een aantal interpretaties rond diverse thema’s uit de beschreven periode. Het toont ons dat we voorzichtig moeten zijn met wat de geschiedenisboeken ons leren. LDB
Paul Van de Meerssche. Internationale Politiek 1815 -1945. Leuven, ACCO, 1998, 331 bh, 1250 fr.
De Joden onder de Nazi’s
Saul Friedltoder is één van de vele Joden die hun leven lang wijden aan de verwerking van een collectief trauma. Geboren in Praag trekt hij naar Frankrijk. Geconfronteerd met de feiten van de holocaust, vertrekt hij in 1948 naar de pas opgerichte staat Israël. Hij wordt een overtuigd zionist en vertoeft in het gezelschap van belangrijke protagonisten van de recente Joodse geschiedenis, zoals Shimon Peres en Nahum Goldmann, toenmalig voorzitter van de Zionistische Wereldorganisatie. Voor zijn boek, ‘Nazi-Duitsland en de Joden’, had hij wellicht toegang tot heel wat eerstelijnsinformatie. Centraal staat zijn vraag, hoe het mogelijk is dat een hoog ontwikkeld Duitsland zich schuldig maakt aan een barbaarse genocide? In dit eerste deel maakt hij een lijvige recoonstructie en zoekt hij naar een verklaring aan de hand van allerlei geraadpleegde documenten (dagboeken, brieven en krantenknipsels). Het boek is een vertaling uit het Engels van 1988. Zeker de moeite waard. LDB
Saul Friedlander. Nazi-Duitsland en de Joden. Deel 1. Utrecht, Het Spectrum, 1997, 496 bh., 1.500 fr.
Mensenrechten
In december vieren wij 50 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Dat is te merken in het boekenlandschap. Bij ACCO verscheen een bundeling van reflecties rond het thema mensenrechten onder de titel ‘Heeft de tradtie van de mensenrechten toekomst?’ De kwaliteit van de bijdragen verschilt naargelang de auteur. Maar het evenwicht rond dit complex thema is bewaard. Er wordt aandacht besteed aan de 3 generaties mensenrechten (de persoonsgebonden, de sociaal-economische en culturele rechten en de volkeren en ontwikkelingsrechten). Eén van de belangrijke vragen die bij de discussie rond het thema opduiken is in hoeverre mensenrechten universeel zijn. Voor bepaalde rechten lijkt dit evident, voor andere niet. Bovendien leggen bepaalde culturen of maatschappelijke systemen meer nadruk op collectieve rechten dan persoonsgebonden rechten. Het is al een discussie die zo oud is als het bestaan van de Universele Verklaring zelf. Die verliep vooral langs Oost-West-lijnen, maar ook via Noord-Zuid (vanuit de religieuze invalshoek bijvoorbeeld). Eén ding is zeker: mensenrechten zijn niet af en continu in evolutie. Het boek komt er op een ogenblik dat er in de schoot van de VN gepoogd wordt een Internationale Strafrechtbank op te richten om de naleving van mensenrechten af te dwingen. LDB
Johan De Tavernier en Didier Pollefeyt. Heeft de traditie van de mensenrechten toekomst? Leuven, ACCO, 1998, 253 bh.
Berichten van de overkant Verhalen van vrouwen in OostEuropa
Het boek tracht een beeld te schetsen wat de val van de muur en de daarmee samengaande sociale en economische omwentelingen hebben teweeggebracht in het privé-leven van vrouwen. In dit boek vertellen vrouwen over zichzelf, over hun verleden en toekomstplannen. Ze spreken over politiek, seks, liefde, werken geweld, de maatschappelijke veranderingen en de verschillende gezichten van het nationalisme.
Het resultaat is een vlot leesbaar boek geworden met persoonlijke verhalen waarbij. Adressen van vrouwenorganisaties maken dat het boek een instrument wordt waarmee vrouwen of organisaties die willen samenwerken met Oost-Europeanen uit de voeten kunnen. MJ Vanmol
Uitg. Indtituutvoor Publiek en Politiek Amsterdam 1997
Afrika in de vuurlijn
Het boek is een overzicht van het recente en minder recente verleden van Afrika. Hij haalt zwaar uit naar het Europese aandeel in de Afrikaanse slavenhandel. Na het koloniale tijdperk gaat het onafhankelijke Afrika in de jaren zestig goed van start maar wordt teniet gedaan door de Koude Oorlog, de economische teloorgang van het continent en het blanke verzet tegen het Afrikaans nationalisme. Dat verklaart de euforie en de democratische explosies in de jaren 1989-1994, nadat de Koude Oorlog en het apartheidsregime vrijwel gelijktijdig uit Afrika verdwenen. Op dat moment doken evenwel ook rabiate tegenstanders op, geleid door krijgsheren en grondstoffenkartels, die op dat ogenblik het democratiseringsproces grondig verstoren. Beide tendensen kwamen de voorbije jaren bijna frontaal met elkaar in botsing ter hoogte van Afrika’ s Grote Meren, met name in de gewezen Belgische gebiedsdelen. MJ Vanmol
Mark Heirman, Afrika in de vuurlijn. Uitg. Hadewijch Antwerpen-Baarn
En verder….
WorldPress Photo 1998. Amsterdam, Stichting WorldPressPhotoHolland.
Deze mooi verzorgde uitgave bevat een selectie van 36.041 foto’s van 3.627 fotografen uit 115 landen. Op de cover prijkt de winnende foto: het lijden van een vrouw om haar vermoorde verwanten in de gruwel van de Algerijnse burgeroorlog. In het boek staan zowel pakkende als ludieke of amusante foto’s. Het zijn stuk voor stuk pareltjes van de fotojoumalistiek. Een gelegenheid om even stil te staan bij de gevaren die het beroep soms moet trotseren.
Stefan Bekaert Culturen van binnenuit leren kennen. Derde monografie over interculturaliteit Berchem/Mecbelen EPO/CIMIC, mei 1998,120 blz.
Het boekje is een uittreksel uit een antropologisch doctoraatsproefschrift dat handelt over het leven van de Sakata
in West-Congo. Hij geeft uitleg over zijn methode om zonder vooringenomenheid het dagelijkse leven te interpreteren. In een paar concrete voorbeelden kunnen we zien hoe het denken van de auteur hem er heeft toe gebracht de onderzochte aspecten van de Sakata-cultuur in hun eigenheid te begrijpen.
Luc Mampaey. I/industrie beige de défense. Adaption, consolidation et mythe de la reconversion. Bruxelles, GRIP, 1998,102 blz.
Het debat over de Belgische wapenhandel dreigt terug in het communautair vaarwater te geraken. Het franstalig Brussels onderzoeksinstituut GRIP brengt met dit rapport de Belgische wapenindustrie in kaart. Er zijn 7.000 arbeidsplaatsen mee gemoeid, waarvan 4.000 in Vlaanderen. Als het enkel over de overwegend militaire markten gaat, dan weegt Wallonië zwaar door. Uit het rapport blijkt tevens dat de meeste bedrijven in de sector gecontroleerd worden door het buitenland.
Peter Strutynski (red.). Friedens-polhikim Zeitalter der Globalisierung. Europazivil gestalten. Kassei, Verlag jenior & Pressler, 1998, 312 blz.
Sedert 1994 worden in Duitsland, aan de universiteit van Kassei, jaarlijks beraadslagingen gehouden van de vredesbewegingen. Dit boek is een neerslag van de gehouden lezingen en discussies, zoals de Eurofighter 2000, de samenwerking tussen vredesbeweging en vakbonden, en de mondialisering en de slinkende bevoegdheden van natiestaten.
samenstellingMJ Vanmol