Het is door weinig mensen gekend dat tijdens de eerste wereldoorlog 140.000 Chinezen aan de Somme, achter het front werden ingezet. In 1916 moesten Frankrijk en Groot-Brittannië mankracht vinden om de voor het conflct gemobiliseerde eigen arbeiders te vervangen. Voor de aanwerving door de eerste van 40.000 en door de tweede van 100.000 Chinezen werd door de geallieerden beroep gedaan op een soort slavenhandelaars die mensen in China ronselden.
De Chinese koelies werden ingezet in wapenfabrieken, voor graafwerken voor loopgraven e.a. schuilplaatsen, wegen-werken enz, enz. Zo bouwden ze een spoorlijn van Parijs naar Calais die nochtans nooit gebruikt werd, een tennisveld voor Britse officieren e.a. overbodige werken. Getuigen verklaarden later dat de Chinezen als mieren de grond verplaatsten zonder het minste protest te uiten. De Chines koelies werden geronseld voor een periode van vijf jaar, werden slecht betaald en werkten dagelijks tien uur en meer.
De hygiëne in hun kampen was super-slecht en velen werden door ziekte neergeveld. Soms, als vorm van sancties, veroorloofden Britse officieren zich tot lijfstraffen over te gaan. De Frans-Duitse T.V.-zender Arte, die over deze periode een documentaire voorstelde, toonde een kerkhof in de baai van de Somme waar 900 Chinezen begraven liggen. Mensen die uit armoede uit het Verre Oosten gekomen waren op basis van valse beloften, met hun armoedige tunieken, eetstokjes en muziek, maar die nooit meer naar hun land zouden terugkeren.
Alhier werden ze bovendien het slachtoffer van racisme. De dorpelingen in de omgeving van hun kampen zegden dat het aldaar naar Chinezen stonk en ze barricadeerden zich uit angst voor deze vreemdelingen. Bovengenoemd kerkhof werd opgericht op de plaats waar voorheen een instelling bestond voor de talrijke Chinezen die waanzinnig werden. In 1918 werden de Chinezen ingezet om in de vroegere frontlijn de lijken van de soldaten op te graven en samen te brengen maar tevens om de velden te ontmijnen waarbij ook velen hun leven lieten.
Een jaar later zou Frankrijk trachten zich van deze Chinezen te ontmaken door ze in groepjes terug te sturen. Een klein aantal zou in Frankrijk blijven waarvan sommige nog tewerkgesteld waren in de eerste Renaultfabrieken. Wat de Britten hebben gedaan is niet bekend.
Arte liet enkele verre nakomelingen van de Chinezen aan het woord die er op wezen steeds, hoe moeilijk het soms ook was, getracht werd het contact te behouden met de familie in China. En hiermede is nogmaals een hoekje van de sluier opgelicht over een donker verleden met al zijn ongekende misdaden. Deze worden bedolven onderveel nationalistische bombast, vlag-gevertoon en trompetgeschal. Zoals de vele Afrikanen die naar hier werden gesleurd om tijdens de tweede wereldoorlog waarmede ze niets te maken hadden te vechtenwerden ook de Chinezen tijdens de eerste wereldoorlog misbruikt. Voor wie en voor wat?
A.De Smet.