De voorgeschiedenis is gekend: De vaders van Europa waren opgegroeid in een geest van liberale economie en hun schepping was alleen denkbaar in liberale termen van vrijhandel en weinig staat, alhoewel dit niet kon zonder compromissen.

Wat er daarna kwam was onvermijdelijk van hetzelfde vaatje getapt. Het Europarlement had slechts een raadgevende stem en het feit dat de sociaal-democraten er van in het begin de grootste groep vormden had weinig invloed.

De belangrijkste beslissingen werden en worden nu grotendeels nog genomen door de raad der ministers (de regeringsleiders en één staatshoofd). Die vergadering is heel wat conservatiever dan de nationale parlementen zodat de opvattingen er met groter vertraging evolueren. De voogdij van de Verenigde Staten speelt natuurlijk ook een belangrijke rol. Het is trouwens druk van de “leading country of the free world” dat de West-Europese Unie (die volgens de Europese afspraken nochtans verantwoordelijk was voor de coördinatie van de defensie) vrij vlug buiten spel werd gezet. Zij werd in feite verdrongen en gedegradeerd tot Europese poot van de NAVO. Het gaat zo ver dat nieuwe kandidaat-leden geen kans maken lid van de Unie te worden indien zij niet eerst het lidmaatschap van de NAVO “aanvragen” en zwaar betalen voor een dure bewapening die hen alleen kan steunen zoals de koord de gehangene. Zweden en Zwitserland zullen aan dergelijke verplichting ontsnappen. Het Matheus-effect uit de catechismus van de kapitalist kan men natuurlijk niet opzij zetten. (Indien gij veel hebt zal u nog meer gegeven worden. Hebt gij bijna niet zal u dat ook nog worden afgenomen.) Enig weerwerk van de sociaal-democraten begint nu eerst langzaam op gang te komen. Het moet gezegd dat de christen-democraten, alleszins in West-Europa nu ook meer en meer overhellen naar een concept van de economie met sociale correcties doch dit wordt nog te weinig voor de Europese Unie in de regelgeving vertaald. In feite vecht men tegen de tijd in de strijd tegen het wilde kapitalisme. In het januarinummer van LINKS Europa (uitgegeven door de Stichting met dezelfde naam in Nederland en Groot-Brittannië) kon men voor het eerst forse linkse taal aantreffen ook bij een Brits Labour parlementslid. Peter Truscott is Brits lid van de socialistische fractie van het Europees Parlement en woordvoerder voor Buitenlandse Zaken en Defensie.

Onder de titel “Uitbreiding van de NAVO: Lach of ik schiet?” heeft hij het over het zeer negatieve effect van die uitbreiding op de betrekkingen met Rusland. Met name over de Baltische staten denkt Truscott dat men hen beter een andere weg naar veiligheid had kunnen bieden. Estland zou zeer goed op korte termijn lid kunnen worden van de E.U. De link van de collectieve veiligheid tussen de NAVO en de WEU zou ondergebracht kunnen worden in een afzonderlijk protocol voor lidstaten van de EU die ook lid zijn van de NAVO. Het een beetje verbeeldingskracht… zegt de auteur. Jammer dat men van een militaire organisatie moeilijk zoiets kan verwachten.

Enkele meningen over Europa

De 151 Duitse proffen hebben misschien geen gloednieuwe ideeën. Zij hebben wel de verdienste een laatste waarschuwing te sturen naar de verantwoordelijken van dit avontuur dat zeer kwalijke gevolgen kan hebben. Het gaat niet langer over meer of niet meer Europa, zelfs niet over het waarom. Iedereen weet dat de trein niet meer kan worden tegengehouden. De laatste waarschuwing gaat over de timing. Men wil iedereen in dezelfde sneltrein stoppen zonder dat men zich serieuze vragen gesteld heeft over de overlevingskansen van de landen met een zwakkere economie en of munt. Het huidige muntregime is er een met wisselkoersen die kunnen worden aangepast, zodat de zwakkeren desnoods even op adem kunnen komen. Die reddingsboei wordt nu over boord geworpen en dezen die verdrinken hebben gewoon pech. Dit is wild kapitalisme met de regeringen als speelbal. Iets soepeler moet ook kunnen.

Boeken over Europa

Ik vermeld hier enkele belangwekkende “klassiekers” over Europa. De plat-gereden paden worden zoveel mogelijk niet of neutraal bekeken. Het is de bedoeling vanaf volgend nummer van VREDE regelmatig deze werken in de bespreking te betrekken.

Meer of minder Europa van André Riche (red.) uitgeverij Van Halewijck met stukken van Jaquers Delors, gewezen voorzitter van de Europese Commissie van Euro- en gewezen Europarlementsleden, de permanente vertegenwoordiger van België, van onze minister van BZ, Eric Derycke e.a. Zowel de optimisten als de pessimisten hameren op de noodzaak het democratisch deficit te bestrijden.

De Europese Leugen. Peter Vander-bruggen (Kritak 96) (de fabeltjes van de overbodige wisselkoersen), de restauratie van het EMS, de Leuvense proffen, het verschrikkelijk verdrag van Maastricht.

Tenslotte, de kennismaking met een Amerikaanse zienswijze. Lester Thurov brengt vaak interessante kritiek op de manier waarop Europa de eenmaking tracht te verwezenlijken. Zijn vergelijkingen met 200 jaar geschiedenis van de VS. gaan slechts ten dele op en van zijn globale (lees mondiale) opvattingen waarmede hij de vreedzame antagonisten: de US, Japan en Europa ten strijde zou willen zien trekken, kan ik alleen de mengeling onthouden van patriottisme, nationalisme en vrije onderneming. Dergelijke theorieën zijn mij een gruwel.

In Europa kan men zich alleen afvragen onder welke mat de eenzijdige klassenstrijd van het overwinnende kapitalisme nu eigenlijk werd gevoegd. Bondskanselier Kohi was ook zo zelfzeker bij de val van de Berlijnse Muur in 89 en verklaarde “het kapitalisme” heeft gewonnen. Amper een jaar later bleek dat de grotere en welvarende Bondsrepubliek de economisch kra-mikkige DDR zeer moeilijk op een sociaal verantwoorde manier zou kunnen opvangen. Het gebeurde dan maar volgens het traditionele recept van het wilde kapitalisme. Het gevolg van een gebeurtenis die op de schaal van Duitsland marginaal had moeten blijven was eigenlijk verschrikkelijk. De Bondsrepubliek wankelde zo erg dat het maar met moeite de Maastricht normen zal kunnen invullen. Vanzelfsprekend zal er wel op het toelatingsexamen worden gezeurd maar toch.

12 februari ’98 Victor Stuyck