De val van de muur betekende voor de defensie-industrie het begin van ‘zeven’ magere jaren. Maar daaraan lijkt een einde te komen. De tijd is rijp voor nieuwe vette contracten. De NAVO-uitbreiding zal immers aanzienlijke investeringen vereisen in het militaire apparaat van de toetreders.

Die Welt                                                                 KLAUS BÖHLE

Het einde van de koude oorlog gaf de wapenindustrie geen mooie vooruitzichten mee. De sector zag zich geplaatst tegenover een snel in mekaar krimpende wapenmarkt, die voordien nog garant stond voor een florerende business. Maar er lijken betere tijden in zicht. De toetreding van Polen, Tsjechië en Hongarije, en in tweede instantie ook van andere landen uit Midden- en Oost-Europa, opent mogelijkheden voor nieuwe afzetmarkten. Het militair-industrieel complex heeft dat duidelijk begrepen. Om militaire contracten binnen te rijven hadden alleen al de 6 grootste Amerikaanse ondernemingen uit de sector 51 miljoen dollar lobby-geld veil, gespreid over de laatste twee jaar. Uiteraard is niet alles richting NAVO-uitbreiding gegaan. Maar het is wel zo dat de NAVO-uitbreiding de centrale bezorgdheid uitmaakt omdat er zoveel mogelijkheden in vervat liggen.

De wapenindustrie is de meest royale geldschieter van verkiezingscampagnes. Volgens het Amerikaanse studiebureau, Campaign Study Group, hebben de wapenhandelaars er 32,3 miljoen aan besteed sinds de val van de muur, netjes verdeeld onder democratische en republikeinse kandidaten. Ter vergelijking, voor de tabaksindustrie waren de verkiezingen goed voor ‘slechts’ 26,9 miljoen dollar. Het budget van de zes grootste Amerikaanse militaire ondernemingen (Lockheed Martin, Northrop Grumman, Textron, Raytheon, Boeing en McDo-nnell Douglas) voor het sponsoren van de federale campagnecomités steeg van 1,5 miljoen dollar in 1991 naar 2,4 miljoen dollar in 1997. Met dit bedrag hebben ze duidelijk de NAVO-uitbreiding op het oog. Volgens de Amerikaanse senator Daniël Patrick Moyni-han, een democraat die tegen de NAVO-uitbreiding gekant is, kan dit ook niet anders want “aan de meeste andere afnemers die eventueel in aanmerking komen, hebben wij verboden om ook maar iets te verkopen.” Onder de voorwaarden tot toetreding hoort een serieuze modernisering van het militair potentieel en belangrijker, het compatibel maken aan de systemen waarover de huidige NAVO-leden beschikken. Het gaat dus over uiterst gesofisticeerd en duur militair materieel – wapens- en communicatiesystemen – dat alleen in het westen kan ingekocht worden. De verwachtingen zijn dan ook dat alle (financiële) inspanningen om contracten binnen te halen dubbel en dik zullen worden terugverdiend.

Kostenplaatje

Een enkele F-16 geproduceerd door Lockheed Martin kost rond de 20 miljoen dollar. Een F-18 van Boeing kost al gauw 40 tot 60 miljoen dollar. Polen plant de aankoop van 100 tot 150 gevechtsvliegtuigen, onder meer bij genoemde bedrijven. Het kostenplaatje daarvan loopt al gauw op tot een equivalent van het totale Belgische defensiebudget (98 miljard fr.). De NAVO heeft laten verstaan dat de nieuwe landen toch wel zeker 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) zullen moeten besteden aan defensie (zie Vrede nr 327). Vandaag is dat nog 2,5 % voor Polen, 1,7% voor Tsjechië en 1,4% voor Hongarije. De begrotingen van die landen staan nu al zwaar onder druk. Meer belastingen zijn (cfr. Internationaal Monetair Fonds, dat trouwens in de meeste gevallen zedig zwijgt indien een land zijn defensie-uitgaven verhoogt) wellicht uit den boze. Dus blijven enkel  besparingen over op…sociale uitgaven. Maar zoals dat gaat met dossiers die over de politieke streep moeten worden getrokken zijn de gemaakte schattingen meer dan waarschijnlijk aan de lage kant en is bovendien nog onduidelijk wie nu juist welke kosten zal dragen van de uitbreiding. Er circuleren alleszins danig veel cijfers dat men zich kan afvragen of er nu niet bewust verwarring wordt gezaaid. Enkele weken voor de stemming in de senaat over de NAVO-uitbreiding, komt het Pentagon op de proppen met een rapport dat beweert dat de hele operatie slechts 1,5 miljard dollar zal kosten over 10 jaar. Vorig jaar nog sprak het Defense Departement van 7,2 miljard over 13 jaar. Critici zagen hierin duidelijk een manoeuver om senatoren die het moeilijk hadden met de hoge uitbreidingskosten te lijmen. “Er is al een hele serie schattingen de revue gepasseerd en telkens is de laatste schatting lager dan de vorige”, aldus professor Michael Mandelbaum van de Hopkins Universiteit.

De cijfers op een rijtje. De ramingen voor de NAVO-uitbreiding door het Congressional Budget Office in 1996 lagen nog tussen 61 en 125 miljard dollar over 15 jaar, inclusief de bijkomende kosten voor het NAVO-budget en het militaire budget van de NAVO-leden. Kort nadien volgde de versie van het Pentagon: 27 tot 35 miljard dollar over 13 jaar (1,5 tot 2 miljard voor de VS en 5,4 tot 7,2 miljard extra voor de NAVO). Nog later volgt een revisie van het Pentagonrapport door de administratie: het surplus voor de NAVO zou nog maar 1,5 miljard dollar bedragen over 10 jaar, voor de VS slechts 400 miljoen. Deze laatste schattingen zorgden toch voor enige hilariteit in kringen van defensiespecialisten: “Voor dit bedrag kan je nog net tanks wassen.”

Ludo De Brabander

Bronnen:

The International Herald Tribune van 23 februari en 2 april 1998. NAVO-kroniek nr 1, 1998.