– Praten met mr. Paul Bekaert –

Een paar maand geleden waren we bij u op bezoek met betrekking tot bestraffing van de leiding van de officieel bestaande nationalistische Baskische partij Herry Batasuna. (zie Vrede nr 329) HB werd verweten een vredesoproep van de ETA te hebben bekend gemaakt. Inmiddels hebt u na een mensenrechtenmissie in Madrid een nieuwe volbracht, met name een bezoek aan gevangenen in Noord-lerland die terecht of ten onrechte veroordeeld werden omwille van gewelddadige acties in het kader van de IRA en aanverwanten. Men lette dus wel op het onderscheid tussen de twee missies. Een vergelijking gaat inderdaad niet op.  De eersten gebruikten geen    geweld, opereren als Baskische politieke partij, volledig legaal verkozen. In Ierland bracht ik een bezoek aan de Maze-gevangenis waar de meeste politieke gevangenen zitten opgesloten; en ook aan de Maghaberry-gevange-nis, in dezelfde stad, waar de vrouwen opgesloten zijn.

Wat was het verschil in de opdracht? In Madrid moest ik een proces bijwonen waarbij het bestuur van een legale politieke partij voor de rechter moest verschijnen voor een opiniedelict. In Ierland ging ik naar een gevangenis waar veroordeelden opgesloten zijn. Bij deze missie bestond mijn taak erin om samen met parlementairen, mensenrechtenactivisten van de observatiemissie na te gaan in welke situatie die mensen opgesloten zijn, zowel moreel als materieel. Een tweede opdracht betrof het bijwonen van de herdenking van “Bloody Sunday”, toen de ordetroepen op 30 januari 1972 14 mensen neerschoten in Derry.

Las ik niet dat de behandeling van die veroordeelden tamelijk correct is? Je moet goed onderscheid maken tussen Ierse gevangen die in Noord- of Zuid-lerland vastzitten, en Ierse gevangenen die in Engeland zijn opgesloten. Het is algemeen geweten dat er in Engeland discriminatie heerst. Een aantal onder hen zit opgesloten in “special security unities” met een zeer streng regime (vormen van isolatie, fouillering en controle, het niet luchten van de gevangenen, gebrek aan voldoende con-

tact met de buitenwereld; gevangenen worden opgesloten in speciale cellen). De vergelijking gaat op met de behandeling destijds in Duitsland van de Baader-Meinhof groep. Ook de bezoekers hebben het speciaal te verduren. Ze moeten van Ierland naar Engeland, wat een hele afstand is. Voor hun aankomst werden gevangenen net naar een andere strafinstelling getransfereerd. Deze bezoekers worden als halve misdadigers behandeld. Gevangenen in Noord-lerland of in de republiek Ierland worden in mijn ogen wel behoorlijk behandeld. Vrouwen in de Maghaberry-gevangenis worden wel strenger behandeld dan hun mannelijke collega’s in de Maze-gevangenis. Ze verblijven in een gesloten afdeling, worden tijdens de dag 1 uur opgesloten, van 8u ’s avonds tot 8u ’s morgens zitten ze ook achter grendel. In Maze blijven de cellen open.

Levenslang is niet altijd even lang

Men klaagt erover dat wie levenslang krijgt in het ongewisse blijft over hoe lang ze effectief in de gevangenis moeten blijven. In de Republiek Ierland zijn er die 35 jaar ‘kregen’ en in Engeland zijn er vijf die met levenslang werden bestraft. Ze zitten er al sinds de jaren 70 in de cel en zullen waarschijnlijk in de gevangenis sterven. Dat zijn toestanden die niet aanvaardbaar zijn.

Hoe gebeurt de selectie van wie in Ierland blijft en wie naar Engeland gaat?

Wanneer men in Engeland een aanslag pleegt, in Engeland werd veroordeeld, blijft men in Engeland opgesloten. Men kan van Engeland naar Ierland worden overgebracht, niet omgekeerd. Er is nu een hele beweging aan de gang om Ierse gevangenen in Engeland naar Noord- of Zuid-lerland over te brengen.

Wie gaat eigenlijk naar Zuid-lerland? Zuid-leren die, hetzij in Engeland hetzij in Noord-lerland, veroordeeld werden. Vooral mensen die in Engeland werden veroordeeld zijn naar Zuid-lerland overgebracht. We hebben ze aldaar niet kunnen bezoeken. De Ierse regering heeft de wet moeten aanpassen om het mogelijk te maken dat mensen 35 jaar in de gevangenis kunnen verblijven, om de Britten aldus te beloven dat ze niet voortijdig op vrije voeten zouden komen te staan.

Bestaat de mogelijkheid dat Zuid-leren langer gevangen blijven dan Noord-leren? Ja. Die voorwaardelijke invrijheidsstelling van levenslang gestraften is een volledige willekeur.

De invloed van een observatiemissie

Dergelijke missies – Baskenland, Noord-lerland – gebeuren altijd met een goep Vlaamse mensenrechtenactivisten. Wat brengen die observatiemissies teweeg?

Het feit op zich is reeds een steun voor de mensen ginder ter plaatse. in de nationale pers van Noord-lerland en in de Britse werd aan ons bezoek toch wel ruchtbaarheid gegeven. Het is ook een druk op de autoriteiten om de gevangenen behoorlijk te behandelen. Het is nu ook onze taak om via onze organisaties en pers een aantal zaken aan de kaak te stellen en een oproep te richten tot de publieke opinie en tot de politici om stappen te zetten voor het verbeteren van het lot van de politieke gevangenen.

Bloody Sunday, 30 januari 1972

De leren beweren dat er geen rechtmatig proces is geweest en dat een herziening met neutrale rechters steeds geweigerd wordt.

Onmiddellijk na 30 januari 1972 heeft de Britse regering een magistraat belast met een onderzoek, dat in feite de troepen en de politie heeft wit gewassen. Niemand gelooft in dat rapport. Premier Blair beloofde dat er een nieuw onderzoek komt met rechter Cummonwealth. Wij hebben met onze missie gevraagd – en dat was daar een van onze oproepen ter plaatse – dat een internationaal team van deskundigen de zaak zou uitklaren. Intussen werden drie rechters aangesteld die deel zullen uitmaken van een onderzoekscommissie: een Brit, een Canadees en een Nieuw-Zeelander. De Britse rechter Lord Saville beloofde tijdens een bezoek aan Derry met de commissie op 3 april 1998 “gerechtigheid, nauwkeurigheid en onpartijdigheid”. We zijn naar Londonderry gegaan om de herdenkingsplechtigheden bij te wonen. We hebben hetzelfde tracé gevolgd als de mars in 1972, naar beneden toe. Je hebt in Londonderry twee heuvels. Langs de ene kant de Wall, de fameuze muur, en aan de rechterzijde een heuvel in de katholieke wijk met in het midden de rivier. Er waren 50.000 deelnemers, onder wie Gerry Adams. Dat was een stille optocht met muziek, zonder geroep of meegedragen slogans. Op het eind waar de slachtoffers vielen, werden toespraken gehouden en ook een minuut stilte. Die 30^ste januari in ’72 zijn de leren plotseling door de Britten beschoten geworden; er vielen toen 14 doden. Onder de gevallenen veel jongens van 17-18 jaar. We hebben met een journalist gesproken die een boek schreef over “Bloody Sunday”. In een vergadering had hij overlevenden en nabestaanden van de slachtoffers samengebracht. Voor hen is het een ethische zaak dat er klaarheid komt, dat het duidelijk wordt wie verantwoordelijkheid draagt. Zij zijn er over verbolgen dat na de feiten slachtoffers geïntimideerd werden door het Britse leger, nabestaanden als misdadigers behandeld werden. We hebben ook gesprekken gevoerd met de voorzitter van Sinn Fein en ook met een toponderhandelaar in de vredesbesprekingen.

leren of Britten voor het gerecht?

Wie heeft wie vervolgd?

Er is geen proces geweest. Er is een symbolische schadevergoeding toegekend aan de slachtoffers, zonder erkenning van aansprakelijkheid vanwege de Britse regering

Advocaten zullen zich toch burgerlijke partij hebben gesteld?

Dat is geëindigd in “minnelijke schikkingen”. Wat de mensen verwachtten, zijn formele verontschuldigingen van de Britse regering. Dat kwam niet. Ten tweede eiste men dat de archieven open zouden gaan, niet alleen op lager echelon, maar ook op het niveau van de opdrachtgevers. Noch medische rapporten, noch interne rapporten van het leger of de politie zijn ooit vrijgegeven.

Heeft Ierland de universele en de Europese conventies van Mensenrechten ondertekend?

Maar ook in België is de wet Lejeune geen recht, het is een gunst. Hier gaat het om veel mensen met levenslange straffen. Ze waren meestal heel jong toen we veroordeeld werden, twintigers, zonder enig uitzicht op een toekomst.

Zijn de Birmingham six ooit vergoed? Ik geloof wel dat er een schadeclaim is van de Guildford 4 en de Birmingham 6, die meer dan tien jaar onschuldig in de gevangenis verbleven, door toedoen van politiemannen die koste wat kost wilden scoren. Ze werden hierbij gesteund door een anti-terreurwetgeving die de rechten van de verdachte volledig met de voeten treedt.

Ontstaat er een vorm van sympathie met de personen die het voorwerp van een observatiemissie uitmaken?

Dat is natuurlijk het delicate punt. Een mensenrechtenactivist wordt te snel verweten dat hij een politieke sympathie heeft. Het is wel zo dat je enige voeling met het probleem moet hebben. Het is een fundamenteel mensenrecht dat volksminderheden recht op zelfbeschikking hebben. Als activist voor mensenrechten zit je op die lijn. Dat betekent niet dat men politiek achter die mensen staat, dat men de wijze goedkeurt waarop die mensen getracht hebben – of nog trachten – hun doelstellingen te verwezenlijken.

Staat u achter de volksmeerderheden die voor dezelfde problemen staan? Men mag niet vergeten dat de staten, waarin wij leven, van recente datum zijn. Volksminderheden als dusdanig kan met niet zomaar als folklore van de hand doen. Hun drang tot erkenning steekt altijd de kop op, wanneer men weigert het probleem te onderkennen. Sterk gecentraliseerde staten zoals Frankrijk en Spanje zitten daarmee in hun maag. In Groot-Brittannië is het een duidelijk overblijfsel van het kolonialisme. Aan duizend en één zaken kan men onderkennen dat de Britten de leren op een kolonialistische wijze hebben behandeld en nog steeds behandelen.

De vredesonderhandelingen

Koffiedik kijken, wordt met de dag moeilijker. De Ierse onderhandelaars zagen een akkoord en een daaropvolgend referendum, optimistisch tegemoet. Maar zolang de onderhandelingen duren, zwijgt men. Ik heb zo het vermoeden dat het een oplossing op z’n Belgisch wordt : een loodgieterij, toezicht vanuit Zuid-lerland en Groot-Brittannië, geen hereniging, een autonomie die door de twee kanten kan aanvaard worden… (*)

Dank u voor dit gesprek.

Opgenomen door Jan Olsen, van wie ook de tussentitels zijn

(*) op vrijdag 10 april 1998 kwam een akkoord tot stand in Noord-lerland. Op het ogenblik van het interview was dit akkoord nog niet bekend. Toch in het kort dit: er wordt een speciale commissie opgericht om eventuele vervroegde vrijlatingen te onderzoeken, van gevangen militieleden uit beide kampen.