–      bibliotheek Jan Verwest

Boeken in Vrede

driemaandelijks tijdschrift bibliotheek Jan Verwest

Vrede vzw Galgenberg 29 9000 Gent

tel 09 233 46 88 fax 09.233.56. 78

e-mail: vrede@ngonet. be

nov97 2de jaargang nr 4

afgiftekantoor GentX

v.m.   :  Georges Spriet F.Bernierstraat 29 1060 Brussel

Ten geleide. In deze nieuwsbrieven willen we u enkele recent verschenen boeken voorstellen, die u ook in de bibliotheek Jan Verwest kan vinden. De boeken van de bibliotheek staan allemaal op computer, en kunnen worden uitgeleend, artikels en tijdschriften kunnen worden geraadpleegd…

Vrede heeft nu sinds kort ook electronische post. Via het bibliotheek-computernet (cocos) van de NGO’s kunnen we nakijken of collega’s van andere documentatiecentra over voor u interessante informatie beschikken.

Kom gerust even binnen we helpen graag vinden wat u zoekt.

open elke dag van 13ul5 tot 17ul5 en op afspraak

Galgenberg 29 (buurt Rozemarijnbrug)

Vrouwenbeweging in Vlaanderen

Dit boek over de recente geschiedenis van de vrouwenbeweging in Vlaanderen is een vlot geschreven verhaal geworden waarin groepen en vrouwen voor het voetlicht gebracht worden dié destijds de kastanjes uit het vuur hebben gehaald. De dynamiek van de vrouwengroepen, betogingen en campagnes, hun creativiteit en inventiviteit alsook de ernst en gedegenheid waarmee ze thema’s als abortus, anticonceptie, werk, crisis, kinderopvang, huwelijk, seksualiteit, bespreekbaar maakten en de fundamentele ongelijkheid tussen man en vrouw aan dé kaak stelden hebben ertoe geleid dat een emancipatiebeleid werd afgedwongen. Het is een harde strijd geweest waarbij deze vrouwen op de barricade tegelijkertijd zelf in hun persoonlijk leven met kinderen, werk en relaties werden geconfronteerd waarin zij ook moedig voor hun emancipatierechten opkwamen. Dat het maken van goede afspraken tussen de partners de problemen in het huishouden zou oplossen zoals Renée van Mechelen het stelt is voor mij al te naief. Ineen relatie gaat het altijd om machtsverhouding en macht wordt niet zomaar uit handen gegeven. Macht waarmee in deze patriarcale maatschappij de vrouw zowel privé als in de maatschappij wordt onderdrukt. Ik ben akkoord met de schrijfster dat de vrouwenbeweging niet overbodig is en dat de feministen zowel hier als in derde wereld moeten opkomen tegen uitbuiting en discriminatie. De nieuwe generatie feministen zullen in dit boek de nodige inspiratie opdoen en misschien iets leren van de ‘ouwe rotten’ of de ‘anciens’. Alhoewel, daarvoor is het boekje teveel bij de opsomming van de feiten gebleven en op sommige pagina’s komt de nostalgie naar boven. Wat ik mis is de vraag naar de diepere oorzaak van al dat geweld op de vrouwen? Opkomen voor ‘gelijk loon voor gelijk’ werk en ‘baas in eigen buik’ blijven actueel. Daarvoor mogen de vrouwen vandaag gerust gebruikmaken van de verworvenheden van de emancipatiestrijd. Maar de strijd tegen de seksindustrie, noopt de ‘anciens’ en de jongeren tot samenwerken. Want deze emancipatiestrijd legt de wortels bloot van het geweld: een kapitalistische maatschappij steunend op de seksuele uitbuiting en onderdrukking van vrouwen. Het samenvallen van de kapitalistische en patriarchale belangen die ook op de werkvloer regeren maakt dat de eis voor ‘gelijk loon voor gelijk werk’ en ‘baas in eigen buik’ niet ‘specifiek vrouweneisen’ (p13) zijn maar mensenrechten. De verdediging van deze rechten is de zaak van alle democratische krachten in hun strijd voor een vreedzame samenleving.

MJVanmol

De meerderheid, een minderheid. De vrouwenbeweging in Vlaanderen: feiten, herinneringen en bedenkingen omtrent de tweede golf. Van Halewijck, 1996

1

bibliotheek Jan Verwest

Aids

In het eerste deel ontwikkelt de auteur de hypothese van de cross-over van aids van de aap naar de mens via experimentele poliovaccinaties van 300.000 personen in het Grote-Merengebied en in Congo in 1958. Het tweede deel gaat uitvoerig in op de seksualiteit in Afrika, zonder er de volledige geschiedenis van weer te geven. Die aspecten worden besproken die een mogelijk risico voor aids opleveren. Er is een ontstellend gebrek aan seksonderzoek in Afrika. Seksuele praktijken, prostitutie en homoseksualiteit worden toegelicht vanuit een historisch, socio-economisch, maatschappelijk en cultureel perspectief. Bepaalde gebruiken kunnen ook de kans op aids verminderen zoals de besnijdenis op mannen. Alhoewel 50 miljoen vrouwen in Afrika en het Midden-Oosten circumcisie, clitoridectomie of infibulatie hebben ondergaan is daar in het kader van aids bijna geen aandacht aan besteed. Dit lijkt volgens de auteur op genderblindheid in het aidsonderzoek. Het derde deel gaat in op de rol van armoede, arbeidsmigraties naar mijnen en plantages en de mobiliteit van b.v. langeafstandtruckers, soldaten en politieagenten, van de onvrijwillige vluchtelingen in Afrika. Overlevingsprostitutie in steden of maandenlange uithuizigheid van echtgenoten die in de mijnen of op de plantages werken of seizoenarbeid in het buitenland verrichten, bepalen de seksuele contacten. Armoede maakt dat seksueel overdraagbare aandoeningen onvoldoende verzorgd worden en zo als cofactor het risico op aids vermeerderen. De genderongelijkheid op haar beurt zorgt ervoor dat vrouwen weinig zeggenschap over hun lichaam hebben en heel weinig onderhandelingsruimte. Een laatste deel bespreekt rituelen, seksuele praktijken, tienerseksualiteit en seksuele netwerken bij elites en in rurale buurtschappen.

Dit boek bevat een schat aan informatie die uitermate belangrijk is voor een adequate, socio-cultureel aangepaste realistische aanpak van het Aids-probleem in Afrika en in Ontwikkelingslanden in het algemeen. Daniel Vangroenweghe is doctor in de culturele antropologie en is er niet alleen in geslaagd een boeiend en vlot boek te schrijven over de antropologische en culturele aspecten van seksualiteit in Afrika en hun invloed op aids maar ook levert hij accurate en preciese medische gegevens waarmee hij een volledig beeld weet te schetsen van deze complexe materie.

MJVanmol

Aids in Afrika. Daniel Vangroenweghe. EPO 1997

Het scherpe mes

Hettaboe rond genitale verminking van vrouwen, ook wel onterecht ‘vrouwenbesnijdenis’ genoemd, is langzaam maarzeker aan het verdwijnen. Ook voor talrijke westerse

landen is deze traditie, ingevolge de internationale conflicten en vluchtelingenstromen, geen nieuw begrip meer. Genitale verminking van vrouwen is een zeer complexe materie, juist omdat de sociale en economische betekenis van het gebruik zwaar doorweegt.Ondanks de traumatische gevolgen en klachten van een ‘besnijdenis’, biedt het de vrouw status en bestaanszekerheid. Niettemin is en blijft het verminking van de vrouwelijke geslachtsorganen in al zijn vormen en in alle omstandigheden een verwerpelijke daad die indruist tegen de rechten van de vrouwen het kind.

MJVanmol

De stilte doorbroken? De complexiteit van genitale verminking bij vrouwen, Karin Vermeulen. Humanistisch Verbond, 1996.

De diversiteit van ontwikkelen

Met dit boek wordt hulde gebracht aan Jan Kleinpenning, één van de boegbeelden uit de sociale geografie. Kleinpenning heeft zich vanuit zijn vakgebied gedurende heel zijn carrière gewijd aan de problemen van de derde wereld. Vooral zijn sociaal-geografische benadering van milieuproblemen heeft hem veel waardering opgebracht. In het boek staan maar liefst 43 bijdragen verdeeld over zeven delen met telkens een centraal thema. Het eerste deel handelt over het milieu. Zo wordt in het eerste hoofdstuk ervan gekeken naar de globalisering van de milieuproblemen en de politiek. De auteur constateert dat de politieke globalisering vooral gebaseerd is op economische motieven. De eerste twintig jaar van de vorming van een politiek Europa was er voor het milieu geen plaats op de agenda. De zogenaamde milieupolitiek die de laatste jaren op wereldschaal is ontwikkeld, beperkt zich tot het ‘andere gezicht’ van een opgroei en uitbuiting georiënteerde statenpolitiek. In het tweede deel focussen de auteurs op de economische sectoren. Een aantal hoofdstukken behandelen de toegankelijkheid en de verschillende vormen van grondbezit. O.m. in Afrika groeit het aantal landlozen. Men schuift ervaringen met groepsbezit in Kenia naar voor als mogelijke oplossing voor de landhervormingen in Zuid-Afrika. Interessant is ook het voorbeeld van Sierra Leone, waar boeren hun economische en sociale positie trachten te verbeteren door het oprichten van coöperatieven voor de productie van koffie en cacao. Bevolking, internationale migratie en steden zijn de thema’s in het derde deel, met onder meer een pleidooi voor een stedelijk beheer dat niet alleen economische groei maar ook armoedebestrijding als doel heeft. De eerste drie delen zijn bijeen geschreven door sociaal-geografen. In het vierde en vijfde deel komen auteurs van aanverwante wetenschappen zoals antropologie en (niet-westerse) sociologie aan het woord. Interessant zijn de hoofdstukken die een kritiek maken van de rol van de NGO’s en sociale bewegingen in het proces van ontwikkelingendemocratie. Verschillende hoofdstukken behandelen de basisdemocratische bewegingen in Brazilië. Onder meer hun rol en positie na de machtsoverdracht van de militairen. Het vijfde deel handelt over cultuur en ontwikkeling met een aantal hoofdstukken over de interactie tussen de globalisering en de lokalisering (glokalisering) en een kritiek op het neo-liberalisme dat dringend behoefte heeft aan een ‘mondiale ethiek’. Het zesde deel gaat over Europa en laat zien hoezeer de grenzen tussen de ‘eerste’ en de ‘derde’ wereld zijn vervaagd. Het boek besluit met aandacht voor het werk van Kleinpenning. De auteurs hebben los ven mekaar hun bijdrages geschreven, waardoor je soms de indruk krijgt dat het aaneenrijgen ervan wat kunstmatig is. Maar het hindert niet. Het voordeel ervan is dat de lezer een keuze kan maken uit de hoofdstukken die hem het meest interesseren. En de diversiteit is enorm. De titel is dan ook passend. Het boek is een pleidooi voor een veelzijdige benadering van het begrip ontwikkeling, weg van het eurocentrisme met aandacht voor alle dimensies.

Ludo De Brabander

T. Van Naerssen, M. Ruften, A. Zoomers. The diversity ofdevelopment. Essays in honourof Jan Kleinpenning. Assen, Uitgeverij Van Gorcum, 1997, 458 blz., 75 gulden.

Een ander verhaal over Rwanda

Journalisten geraken soms gefrustreerd omdat ze mee moeten draaien in het ‘mediacircus’. Het boek Rwanda, land zonder horizon, dient ter “compensatie voor onze onvolkomenheid”, zo schrijven Jeroen Corduwener en Chris Keulen, respectievelijk journalist en fotograaf. Zij pogen met hun boek een ander verhaal te brengen over Rwanda: “de beelden van lijken en lijdende lichamen geven een indruk van de werkelijkheid die ook wij niet ontkennen. Maar ze botsen pijnlijk met onze indrukken, hoewel we toch soms op hetzelfde moment op dezelfde plaats waren als die tientallen televisieploegen.” De media spelen in op de verwachtingen van hun kijkers, die dan weer gebaseerd zijn op beelden van de televisie. De auteurs van het boek formuleren een aanklacht tegen deze dramatisering van de gebeurtenissen. Die vertelt slechts de halve werkelijkheid. Die “onvolkomenheid” willen Corduwener en Keulen in alle bescheidenheid corrigeren door de verhalen te brengen van de gewone Rwandese burgers elk met hun werkelijkheid. Die worden gebracht ip vijf hoofdstukken, telkens gekoppeld aan een thema. De teksten gaan vergezeld van foto’s die nog eens een eigen verhaal brengen.

Ludo De Brabander

Jeroen Corduwener en Chris Keulen. Rwanda, land zonder horizon. Amsterdam/Antwerpen, Uitgeverij L.J. Veen, 144 blz., 700 BF.

Afrika

Tijdens haar reizen doorheen Afrika verbleef Els De Temmerman in meer dan 20 Afrikaanse landen. Haar nieuwste boek is voornamelijk een bundeling van artikels die ze als Afrika-correspondente voor een aantal Nederlandstalige kranten schreef. Om het overzichtelijk te houden zijn de artikels per land opgenomen. Ze worden telkens voorafgegaan door een kort profiel van elke land en afgesloten meteen samenvatting van de belangrijkste actuele gebeurtenissen.

Aan het einde van het boek volgen nog twee algemene hoofdstukken. Daarin heeft ze het eerst over de moeilijke opkomst van de democratie in Afrika. Aan de hand van een aantal voorbeelden maakt ze duidelijk dat nog een lange weg te gaan is. Anderzijds laat ze toch ook een positief geluid horen. Afrika doet het in een aantal opzichten beter dan we zouden vermoeden. De media bijten zich te gauw vast in stereotiepen en maken in hun kolommen weinig ruimte voor het positieve verhaal: de economische groei (hoewel met grote verschillen per land), de gestegen levensverwachting, de alfabetisering en de afname van de inflatie in een groot aantal landen. Els De Temmerman heeft een vlotte pen. Het is haar verdienste dat ze de soms complexe Afrikaanse werkelijkheid toegankelijk maakt voor een breder publiek. Ze interviewt zowel politieke leiders als de gewone man of vrouw in de straat. De mens achter het gebeuren krijgt dus een belangrijke plaats.

Het boek is een aanrader voor wie nader wil kennismaken met Afrika, of een goed journalistiek verhaal wil lezen. Maar echt diep gaat het niet. Omdat het voor een breed publiek is geschreven wordt niet echt ingegaan op historische ontwikkelingen (zoals Basil Davidson dat kan), noch krijgt de lezer grondige politieke en economische analyses. Mij heeft het boek gesmaakt, maar echt veel nieuws heb ik er niet in gevonden.

LDB

Els De Temmerman. Afrika, continent in beweging. Antwerpen, Icarus, 1997, 319 blz,, 700 BF

Rechten van de actievoerder

Een schat aan informatie van wat legaal is of niet, en hoe daarmee kan omgegaan worden. Het algemene kader is ook duidelijk “elke burgerlijke staat, ook de meest democratische, heeft wettelijke clausules of achterpoortjes om rijkswacht of leger in te zetten tegen de werknemers of om de staat van beleg af te kondigen voor het geval de orde wordt verstoord”. Of nog : “Dat actievoerders soms in de ‘illegaliteit’ terechtkomen, betekent nog niet dat ze ongelijk hebben”. Maar ook: “Vrije meningsuiting mag niet leiden tot vrije misdaaduiting”. Zoals prof.J. Bundervoet schrijft: “De jarenlange ervaring van de auteurs bij de bescherming van individuele en collectieve grondrechten staat borg voorde kwaliteit van dit handboek”.

E. FIamand en R.Jespers. Je rechten bij openbare actie. Berchem, EPO, 341 blz; 798BF

Centraal-Afrika

Wie wat meer wil begrijpen van de situaties en de evoluties in deze regio komt met het boek, ‘De wortels van het geweld’, wel behoorlijk aan zijn/haar trekken.

Haar inleiding geeft een boeiend overzicht van de recente gebeurtenissen, met reeds de nodige aandacht voor een reeks achterliggende redenen en oorzaken. De verschillende hoofdstukken werken een en ander grondig uit : de kolonisatie, de rol van de kerk, etnische invulling en dan verder de landen zelf, met name Burundi, Zaïre, Rwanda. Met dit boek geeft de auteur Vlaanderen de kans met een andere bril naar ‘onze Kongo’ te kijken, dan we in deze contreien gewend zijn.

GS

Colette Braeckman. De wortels van het geweld. Berchem, EPO,284blz.

verdere aanwinsten (met korte inhoudsbeschrijving)

Europese Veiligheid

Elk jaar geeft de GRIP, een Franstalige vredesonderzoeksinstelling in Brussel, haar bewapeningsoverzicht uit. Ook nu is het interessant naslagwerkvoorde besproken hoofdstukken. Het boek begint met een evolutieschets van enkele toonaangevende mogendheden (VS en Rusland) en focust dan op het Midden-Oosten en Algerije. Dan volgt conflictpreventie in Bosnië, Noord-lerland en Afrika. Ontwapeningsgesprekken, strategische ontwikkelingen rond de NAVO en de activiteiten van de verschillende Veiligheidsinstellingen’ worden uitgebreid becommentarieerd. Het laatste hoofdstukkijkt naarde bewapeningsindustrie in Frankrijk en Groot-Brittannië.

Alles wel gestoffeerd en gedocumenteerd, met analyses, cijfers en chronologische overzichtjes, waarmee het boek een instrument is voor beter inzicht en tegelijkertijd uitnodigt tot reflectie.

Grip. L’Europe et la Sécurité Internationale, memento défense -désarme-ment. Bruxelles 264 blz.

De toekomst van de vrouw

Er is aan de ene kant de positieve trenddat er betere opleidingskansen zijn, uitvindingen qua anticonceptie, e.d.m. die de maatschappelijke positie van de vrouw kunnen versterken. Anderzijds is er ook een tegengestelde trend: de zwakke positie op de arbeidsmarkt, de (gereduceerde) rolvan de vrouwinde opkomende Aziatische markten, funda-mentalismen voor wie de idee van een buitenhuis werkende vrouwhaast ondenkbaar is.

Dit boek beschrijft de armoede van de vrouw, haarachterstelling ophet gebied van onderwijs en medische zorg, haar ondervertegenwoordiging op bestuurlijk vlak, intimidatie en geweld dat tegen haar wordt gebruikt. Maar ook de talloze kansen en mogelijkheden die er liggen.

P.McCorduck & N.Ramsey. De toekomst van de vrouw. A ‘dam, Contact 1996, 350 blz

Wat schuilt er achter hulp?

The reality of Aid is een jaarboek rond ontwikkelingsproblematieken. Regeringen spreken wel over het belang van samenwerking, maar de budgetten van 21 rijke landen zijn gezakt onder 0,3% van het BNP. Zicht op verandering is er niet. Dit boekbehandelt een reeks thema’s als de gevolgen van de Sociale Top van Kopenhagen, schuldenlast, anti-armoedeprogramma’s, landmijnen, ende relatie van humanitaire hulp bij conflicten en ontwikkelingssamenwerking. Er is een hoofdstuk met standpunten van analisten uit het zuiden, en een overzicht van het beleid in de OESO-landen.

The reality oiAid.London, Earthscan 1996, 244 blz

Vredescahier 2/97 Preventie of management?

Inditnieuwe vredescahier wordt een pleidooi gehouden om de achterliggende oorzaken van geweld aan te pakken. De basisstelling betreft solidariteit met de mensen in hun strijd voor een rechtvaardige samenleving.

Een werkelijke democratie die ook het economische inhoudt, is de sleutel voor echte geweld-preventie. Vele noordelijke groepen zoeken niet langer naar een algemeen maatschappelijke kijk op vele geweldsituaties. Dit verhindert ons naar ware oorzaken toe te werken. We worden aldus vanzelf verplicht ons enkel met de gevolgen, met name de gewelduitbarsting, bezigt te houden. Daardoor zal het resultaat van dergelijke preventiepolitiek eerder beperkt zijn. En blijft er dan niks anders over dan militair te interveniëren. De holheid van een bepaald discours wordt duidelijk wanneer men vaststelt dat er niks ernstigs wordt ondernomen om de wapenhandel naar conflictgebieden te stoppen. Een belangrijk deel van dit cahier handelt over deze militaire humanitaire interventies waarbij ook gewezen wordt op de humanitaire dekmantel voor een politiek van dominantie en neó-kolonoalisme.

Georges Spriet. Preventie of management? Vredescahier 2/97. Gent, Vrede 86 blz 150BF

te koop bij Vrede

samenstelling;

MJ.Vanmol